Қазақстанның астық нарығы: конъюнктураны талдау, бәсекелестік артықшылықтары

Қазақстандық агробизнестің ең ірі саласы-отандық АӚК негізі болып табылатын ӛзінің шикізат нарығы бар астық кешені. Мақсаты – экономиканың аграрлық секторының жұмыс істеуін экономикалық талдау, астық ӛндірісі мен ӛнімділігінің ауытқу себептерін анықтау. Жұмыста ғылыми әдістер қолданылды – логикалық, статистикалық, библиометрикалық, факторлық. Зерттеу нәтижелері – Ковид пандемиясы, әлемдік инфляция және Ресейге қарсы санкциялардың ауылшаруашылық құрылымдарының қызметіне теріс әсер еткені кӛрсетілген; елдің астықты ӛндіруге мамандандыруда, сондай-ақ ұн шығаруда айтарлықтай егістік алқаптары мен негізгі аумақтық артықшылықтары бар екендігі дәлелденген; теңіз жолдарынан алыстығына байланысты астықтың экспорттық шектеулері анықталған; астық шаруашылығының шетелдік ғылыми жетістіктерінің библиографиясына аналитикалық шолу ұсынылған; шетелдік капитал ағынының тӛмендеуін және қосылған құнды ұйымдастыру тізбегінің бұзылуын ескере отырып, астық саласының серпіні мен мәселелері қаралған; агроӛнеркәсіптік ӛндіріске инвестициялар салудың рӛлі айқындалған; агроӛнеркәсіптік кешеннің негізгі статистикалық кӛрсеткіштеріне экономикалық баға берілген; ірі ауыл шаруашылығы тауарын ӛндірушілердің және ұсақ шаруа (фермерлік)қожалықтарының климаттық және техникалық жағдайларына байланысты ӛнімділік деңгейіне әсер ететін себептер кӛрсетілген, Қазақстан Республикасының әртүрлі облыстарындағы шаруашылықтарды, сондай-ақ оның тӛмендеуіне ықпал ететін факторларды ескере отырып әзірленген. Қорытындылар – республикада тауарлы астықты ұсыну кӛлемін ұлғайту жӛніндегі қаржылық қолдаудың мемлекеттік шаралары тұрғысынан қалыптасқан жағдайды жедел шешудің негізгі жолдары жинақталған. Азық – түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін астық ӛнімдері нарығын тиімді ұйымдастыру және дамыту Қазақстан экономикасының басты бағыты. Маңызды мәселе – елдің кӛлік-логистикалық инфрақұрылымы желісін оңтайландыру.

1. Ceylan, Z. Estimation of COVID-19 prevalence in Italy, Spain, and France / Z. Ceylan // Science of The Total Environment. - 2020. - vol. 729. – Р. 138817.

2. Grant, J.H., Arita, S., Emlinger, С., Johansson, R., & Xie, C. Agricultural exports and retaliatory trade actions: An empirical assessment of the 2018/2019 trade conflict / J.H. Grant, S. Arita, С. Emlinger, R. Johansson, С. Xie // Applied Economic Perspectives and Policy. - 2021. - vol. 43. - n. 2. - Р. 619–640.

3. Raj, A. Sex differences in COVID-19 case fatality: do we know enough? / A. Raj // The Lancet Global Health. - 2020. - vol. 9. - n. 1. - Р.14-15.

4. Grant, J., Sydowa, S. Has global agricultural trade been resilient under coronavirus (COVID-19)? Findings from an econometric assessment of 2020 / J. Grant, S. Sydowa // Food Policy. - 2022. - vol.107. - Р.102204.

5. Li, С., Wang, X., Guo, Z. Optimizing nitrogen fertilizer inputs and plant populations for greener wheat production with high yields and high efficiency in dryland areas / С. Li, X. Wang, Z.Guo // Field Crops Research. - 2022. - vol. 276. – n. 1. – Р.108374.

6. Senapati, N., Semenov, M. Global wheat production could benefit from closing the genetic yield gap / N. Senapati, M. Semenov // Nature Food. - 2022. - vol. 3. – Р. 532-541.

7. Hirzel, J., Undurraga, P., León, L., Panichini, M., Carrasco, J., González, J., & Matus, I. Durum wheat grain production, grain quality, and plant nutrient concentration in response to different residue levels from two biannual crop rotations / J. Hirzel, P. Undurraga, L. León, M. Panichini, J. Carrasco, J. González & I. Matus // Journal of Plant Nutrition. - 2021. - vol. 3. – 44. – n.5. – Р. 619-628.

8. Zhang, Q., Zhang, F., Wu, G. & Mai, Q. Spatial spillover effects of grain production efficiency in China: Measurement and scope / Q. Zhang, F. Zhang, G. Wu & Q. Mai // Journal of Cleaner Production. - 2021. - vol. 278. – Р.121062.

9. Falkendal, T., Otto, C. Grain export restrictions during COVID-19 risk food insecurity in many low- and middle-income countries / T. Falkendal, C. Otto // Nature Food volume. - 2021. - vol. 2. – Р. 11–14.

10. Смагулова, Ш.А. Инвестициялар Қазақстанның АӨК-ін дамытудың ынталандырушы факторы ретінде / Ш.А. Смагулова // Проблемы агрорынка. – 2021. - №4. - Б.31-40.

11. Смагулова, Ш.А., Yermukhanbetova, A.Y., Zhakupova, S.T. (2022). Информационно-коммуникационные технологии в аграрном секторе / Ш.А.Смагулова, А.Е. Ермуханбетова, С.Т. Жакупова // Проблемы агрорынка. – 2022. - №2. - С. 26-37.

12. Smagulova, Sh., Yermukhanbetova, A., Akimbekova, G., Yessimzhanova, S., Razakova, D., Nurgabylov, M., Zhakupova, S. (2022). Prospects for Digitalization of Energy and Agro-Industrial Complex of Kazakhstan / Sh. Smagulova, A. Yermukhanbetova, G. Akimbekova, S. Yessimzhanova, D. Razakova, M. Nurgabylov, S. Zhakupova // International Journal of Energy Economics and Policy. - 2022. - vol. 12. – n.2. – P.198-209.

13. Gomez, S., Mary, S., Langrell, S., Ciaian, P. The Eurasian Wheat Belt and Food Security: Global and Regional Aspects // S. Gomez, S. Mary, S. Langrell, P. Ciaian. – Switzerland, Bern: Springer Cham, 2017. - 319 р.

14. Данные Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://stat.gov.kz/for_users/dynamic/ (дата обращения: 22.07.2022).

15. Данные Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://stat.gov.kz/official/industry/14/statistic/6 (дата обращения: 23.07.2022).