Қазақстанның агроөнеркәсіптік өндірісі: дамудың басым бағыты ретінде гі әртараптандыру мәселелері

Қазақстанда жүргізілген аграрлық ӛзгерістердің нәтижесінде шаруашылықтардың заңдық және ұйымдастырушылық нысандары ӛзгерді, кӛп құрылымды экономика қалыптасты. Зерттеудің мақсаты – елдің агроӛнеркәсіптік кешенінің жай-күйіне баға беру, ауыл шаруашылығы ӛндірісі кӛлемінің ӛсуінің негізгі проблемалары мен перспективаларын анықтау, әлемдік экономиканың тұрақсыздануы жағдайында аграрлық сектордың тұрақты дамуы үшін әртараптандыру процестерінің маңыздылығын кӛрсету. Әдістері – сандықсапалық және факторлық талдау, экономикалық-статистикалық, дерексіз-логикалық қорытындылар. Нәтижелері – Қазақстан Республикасының ӛсімдік және мал шаруашылығындағы 1990-2021 жылдардағы АӚК-дегі қалыптасқан жағдай талданған. Кәсіпорындардың, шаруа (фермер) қожалықтарының соңғы жылдардағы және 1990 жылдардағы негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының егіс алаңдарының серпіні республикада: бидай, кӛкӛніс, бақша, тамыржемістілер ӛсіруге арналған егістік кӛлемінің кеңеюі және азықтық шӛптер бойынша қысқартылуы егіс құрылымында ӛзгерістер болғанын куәландырады. Қазақстанның мал шаруашылығы саласын зерттеу мал мен құстың саны 1990 жылғы мәнге жетпеді деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Мал басын шаруашылық санаттары бойынша қайта бӛлу деректері ұсынылған. Ірі мал шаруашылығы кешендерін құру үшін оны құру қажеттілігі негізделген. Қорытындылар – авторлар қазіргі уақытта елдің ауылшаруашылық ӛнімдерін ӛндірушілер шығындардың үнемі ӛсуіне тап болғанын айтады. Бұл азық-түлік бағасының ӛсуіне әкеледі. Нарықтық экономика жағдайында әртараптандыру негізсіз жоғары шығындар тәуекелдерін тӛмендетуге және сұраныс пен ұсыныс арасындағы сәйкессіздіктерге икемді ден қоюға, ӛндірістік қуаттарды сақтауға, ауыл шаруашылығы тауарын ӛндірушілердің пайдасы мен рентабельділігінің ӛсуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Инновациялық, ресурс үнемдейтін технологияларды қолдану, жер ресурстарын кешенді пайдалану, тозған жайылымдар проблемаларын шешу қажет.

1. Молдашев, А.Б. Проблемы устойчивого функционирования продовольственной системы Республики Казахстан /А.Б. Молдашев, Г.А. Никитина // Проблемы агрорынка. 2019.№2. – С.11-19.

2. Каменова, М.Ж. Особенности форм хозяйствования агропромышленного комплекса в устойчивом развитии сельского хозяйства /М.Ж. Каменова, Б.К. Джазыкбаева // Вестник Карагандинского университета. Серия «Экономика». – 2019. -№ 2. – С.52-62.

3. Кошанов, А. Социально-экономические проблемы прогресса АПК Казахстана / А. Кошанов // Мысль. – 2019. – №5. – С. 4-7.

4. Статистический сборник «Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан». Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс].– 2022. – URL: https://www.stat.gov.kz/ (дата обращения: 04.06.2022).

5. Государственная программа развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2017-2021гг.-Астана, 2017.94с.

6. «Итоги развития сферы сельского хозяйства за 2021 год и планы на предстоящий период» [Электронный ресурс].–2022.–URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/reviews/itogirazvitiyasfery-selskogo-hozyaystva-za-2021-god-i-plany-na-predstoyashchiy-period-22422 (дата обращения: 12.05.2022).

7. Камысбаев, М.К. Cостояние занятости в аграрном секторе экономики Казахстана / М.К. Камысбаев, Л.А. Омарбакиев // Вестник университета Туран.-2019.-№4.-С.118-124.

8. Дарибаева, А. Актуальные проблемы диверсификации сельского хозяйства Казахстана / А. Дарибаева, Ш. Карбетова // Проблемы агрорынка. 2018. No3. – С. 54-60.

9. Акимбекова, Г.У. Эффективность и оптимизация размещения производственных мощностей и сырьевых зон перерабатывающих предприятий в приоритетных отраслях АПК РК (молочной, мясной, зерновой) / Г.У. Акимбекова, А.Б. Баймуханов, У.Р. Каскабаев. Алматы: Казахский научно-исследовательсткий институт экономики агропромышленного комплекса и развития сельских территорий, 2021. – 115 с.

10. Казахстан: поголовье с подворья [Электронный ресурс]. – 2017. – URL:https://www.ritmeurasia.org/news-2017--06--kazahstan-pogolove-s-podvorja-30537 (дата обращения: 19.05.2022).