Қазақстан Республикасы аграрлық саласының кәсіпорындары: жұмыс істеу тиімділігі

Мақсаты - аграрлық сектор кәсіпорындарын дамытудың проблемалары мен перспективаларын қарау. Әдістері – талдау және синтездеу, абсолютті және салыстырмалы кӛрсеткіштерді анықтау, дерексіз-логистикалық, экономикалық-статистикалық. Нәтижелері - авторлар ауылшаруашылық ӛндірісінің негізгі ерекшеліктерін атап ӛтеді: капиталды кӛп қажет етеді, инвестицияланған қаражаттың ұзақ ӛтелу мерзімі, рентабельділіктің тӛмен деңгейі, маусымдық, климаттық жағдайларға тәуелділік. Кәсіпорындар қазіргі заманғы техникамен жеткілікті қамтамасыз етілмеген, әлеуметтік инфрақұрылым нашар дамыған, топырақтың құнарлылығы тӛмендеген, ауыл халқының табыс деңгейі басқа салалардағы кірістерден әлдеқайда тӛмен. Қазіргі уақытта республикада агроӛнеркәсіптік кешенді дамытудың және ауыл шаруашылығы тауарын ӛндірушілерді қолдаудың тиімді бағдарламалары әзірленген. Мақалада Қазақстан Республикасында тіркелген ауыл шаруашылығы ӛнімдерін ӛндірушілердің: заңды тұлғалардың, жеке кәсіпкерлердің, шаруа (фермер) қожалықтарының, халықтың үй шаруашылықтарының саны кӛрсетілген. Ауыл шаруашылығы тауарларының жалпы шығарылымы, Қазақстандағы мал шаруашылығы ӛнімдерінің ӛндірісі, шаруашылықтардың барлық санаттары бойынша сойыс салмақтағы ірі қара малдың сатылған ӛнімдерінің кӛлемі кӛрсетілген. Азық-түліктің кейбір түрлері бойынша импортқа тәуелділік сақталып отырғаны анықталған: ет пен сүтті қайта ӛңдеу ӛнімдері, құс еті, кӛкӛністер мен жемістер. АӚК дамытудың негізгі бағыттары: азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жӛніндегі шаралар; цифрландыру және роботтандыру; отандық және шетелдік инвестицияларды тарту; мал шаруашылығы саласында селекциялық-асыл тұқымдық жұмыстың жетістіктерін қолдану; жоғары білікті кадрлар даярлауды жақсарту есебінен ғылыми әлеуетті нығайту негізделген. Қортындылар - қазіргі заманғы шаруашылық жүргізуші субъектілердің ерекшелігі олардың кең мамандануы болып саналады: термиялық ӛңдеу, зарарсыздандыру және сатуға дайындық бойынша бірнеше цехтардың болуы. Сондай-ақ, жоғары мамандандырылған ауылшаруашылық кәсіпорындары бар, олар әдетте ӛнімнің бір түрін шығарады, мысалы, сүт фермалары, жылыжай фермалары, питомниктер.

1. Акимбекова, Г.У. Приоритетные направления развития агропромышленного комплекса Казахстана / Г.У. Акимбекова, Г.А. Никитина // Проблемы агрорынка.-2020.- №4.- С.13-23.

2. Темирбекова, А.Б. Аграрный сектор Республики Казахстан в условиях пандемии / А.Б.Темирбекова, Р.Т. Дуламбаева, Д.А. Калдияров // Проблемы агрорынка.– 2021.№4(4).- С.23-30. https://doi.org/10.46666/20214.2708-9991.02.

3. Официальный интернет-ресурс Национального бюро статистики Агентства Республики Казахстан по стратегическому планированию и реформам [Электронный ресурс].- 2021.- URL: https://www.stat.gov.kz/memleket/e (дата обращения:14.04.2022).

4. Попова, Е. А. Агропродовольственный рынок в условиях постоянного развития / Е. А. Попова, Н. Ю. Полунина, И. И. Чернышева // Экономика, труд, управление в сельском хозяйстве. – 2021. – № 2. – С. 125-130.

5. [5] Азретбергенова, Г.Ж. Обеспечение продовольственной безопасности Республики Казахстан в условиях COVID-2019 / Г.Ж. Азретбергенова, А.О. Сыздыкова, Б. Бимендеев // Проблемы агрорынка.- 2021.- №2.- С.21-30. https://doi.org/10.46666/2021-2.2708-9991.02.

6. Разин, А.Ф. Влияние пандемии коронавирусной инфекции COVID-19 на экономическую ситуацию и обеспечение продовольственной безопасности в России и странах- участниках ЕАЭС // Аграрная Россия. -2020. -№ 11. - С. 42–48.

7. Неганова, В.П. Совершенствование государственной поддержки АПК региона / В.П. Неганова, А.В. Дудник // Экономика региона. -2018.- №2.- С.651–662. doi: 10.17059/2018–2-25.

8. Есина, Ю. Л. Совершенствование региональной инвестиционной политики на основе комплексной программы развития сельских территорий / Ю.Л. Есина, Н.М. Степаненкова // Экономика региона.- 2021.-№1. – С.262-275.

9. Тиреуов, К.М. Продовольственная безопасность как важный фактор социально-экономического развития страны / К.М. Тиреуов, С.К. Мизанбекова, И.Т. Мизанбеков // Аграрная экономика. - 2020. - № 3. - С. 63-72

10. Трач, Д.М. Аграрные преобразования как фактор социально-экономического развития сельских территорий / Д.М. Трач, Л.Д. Мельничук // АПК: Экономика, управление. - 2020.-№2.-С. 63-71.

11. Санду, И.С. Инновационные аспекты развития АПК в условиях пандемии / И.С. Санду, И.В. Кирова, Н.Е. Рыженкова // АПК: Экономика, управление. -2020.-№8.-С. 11-19.

12. Ушачев, И.Г. Развитие цифровых технологий в сельском хозяйстве как составная часть аграрной политики / И.Г. Ушачев, А.В. Колесников // АПК: Экономика, управление. - 2020.-№ 10.-С.4-16.