Қазақстан Республикасының халқын азық-түлікпен қамтамасыз ету: қалыптасқан үрдістер мен әлеуетті мүмкіндіктер

Зерттеу «Қазақстан экономикасы мен қоғамының теңгерімді аумақтық дамуының тұжырымдамасы мен тетіктерін әзірлеу» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Ғылым комитетімен бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру шеңберінде жҥргізілген. Осы мақаланың тақырыбы азық-тҥлік индустриясының даму деңгейіне, сондайақ азық-тҥлік экспортының негізділігіне байланысты елдің азық-тҥлік қауіпсіздігі мәселесінің стратегиялық маңыздылығымен өзектендіріледі. Мақсаты – тағам саласының әлеуметтік маңызы бар өнімдерін өндіру көлемімен республика қажеттілігінің теңгерімділігін талдау және оны өзін-өзі қамтамасыз ету санаттары бойынша топтастыру. Әдістері – дерексіз-логикалық, монографиялық, графикалық, салыстырмалы талдау, топтау. Нәтижелері – зерттеу ішкі нарық, өндіріс, импорт және экспорт қажеттіліктерінің көрсеткіштері бойынша әлеуметтік өнімдердің өзіндік жеткіліктілік деңгейінің динамикасына талдау жҥргізуге бағытталған. Отандық азық-тҥлік жеткізілімінің өсуі мен төмендеуіне әсер ететін факторлар анықталған. Тауарлар топтарына сұранысты қанағаттандырудың беріктік дәрежесін анықтау ҥшін ТМД мемлекеттерінде сандық тұрғыдан жеткілікті қауіпсіз тағамға физикалық және экономикалық қолжетімділік дәрежесін бағалау ҥшін көрсеткіштер жҥйесі жөніндегі әдіснамалық ұсынымдарға сәйкес қабылданған санаттар бойынша оларды топтастыру жҥзеге асырылды. Топтаманың ұсынылған нәтижелері отандық нарықты әлеуметтік маңызы бар азық-тҥлік тауарларымен қамтамасыз ету құрылымындағы өзгерістерді анықтауға мҥмкіндік береді. Қортынды – авторлар халықтың ішкі қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесі бойынша арнайы тауар топтарын анықтаған; мемлекеттік және ведомстволық билік органдарына, сондай-ақ өңдеу кәсіпорындарының менеджментіне қызығушылық тудыратын бірқатар ұйымдастырушылық-экономикалық шешімдер ұсынылған. Алынған қорытындылар Қазақстанның тағам индустриясын дамыту жөніндегі бағдарламалық құжаттарды қалыптастыру кезінде пайдаланылуы мҥмкін.

1. Официальный сайт Казахстанской фондовой биржы KASE: Пищевая отрасль РК [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://kase.kz/files/presentations/ru/kase_food_industry_april_2020.pdf (дата обращения 09.09.2021).

2. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, Балансы ресурсов и использования важнейших видов сырья, продукции производственно-технического назначения и потребительских товаров по Республике Казахстан [Электронный ресурс].-2022.-URL: https://stat.gov.kz/official/industry/14/statistic/5 (дата обращения 10.11.2021).

3. КазТАГ Казахское телеграфное агентство, На 20% за последние два года сократилась переработка зерна в Казахстане [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://kaztag.kz/ru/news/na-20-za-poslednie-dva-goda-sokratilas-pererabotka-zerna-v-kazakhstane (дата обращения 20.12.2021).

4. Официальный сайт LS Новые проекты на миллиарды тенге откроют в Казахстане [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://lsm.kz/pererabotka-zerna-v-kazahstane (дата обращения 10.12.2021).

5. Официальный сайт Inbusiness.kz, Мясо по-казахски: перспективы и главные угрозы развития мясной отрасли [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://inbusiness.kz/ru/news/myaso-po-kazahski-perspektivy-i-glavnye-ugrozy-razvitiya-myasnoj-otrasli (дата обращения 10.12.2021).

6. Олейник, В. Правительственный час: «О принимаемых мерах по насыщению внутреннего рынка страны сельскохозяйственной продукцией отечественного производства, [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://www.parlam.kz/ru/blogs/oleynik/Details/6/73789 (дата обращения 19.01.2022)

7. Ерик, М. Мясо по-казахски: перспективы и главные угрозы развития мясной отрасли [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://inbusiness.kz/ru/news/myaso-po-kazahski-perspektivy-i-glavnye-ugrozy-razvitiya-myasnoj-otrasli (дата обращения 19.01.2022)

8. Акимбекова Г.У., Баймуханов А.Б., Каскабаев У.Р. Молочное скотоводство в модельных фермах Алматинской области Республики Казахстан. Проблемы агрорынка. 2019;(4):11-19.

9. Ушакова, О. Официальный сайт Inbusiness.kz, Как проблемы молочной отрасли скажутся на ценах для потребителей [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://inbusiness.kz/ru/news/kak-problemy-molochnoj-otrasli-skazhutsya-na-cenah-dlya-potrebitelej (дата обращения 15.12.2021).

10. Официальный сайт «Молочный Союз Казахстана» Текущая Ситуация И Проблемы В Молочной Отрасли На Примере Павлодарской Области [Электронный ресурс].-2022.-URL: https://kazsut.com/situatsiya-problemy-v-molochnoi-otrasli-kazakhstana/ (дата обращения 21.01.2022)

11. Велямов М.Ж., Разбить сад и запустить переработку фруктов планирует турецкая компания в Казахстане [Электронный ресурс].-2022.-URL: https://eldala.kz/novosti/ovoshchi-i-frukty/1604-razbit-sad-i-zapustit-pererabotku-fruktov-planiruet-tureckaya-kompaniya-v-kazahstane (дата обращения 21.01.2022)

12. Официальный сайт АПК-Информ: ИТОГИ №1 (55) // KazOil 2018: тренд позитивный [Электронный ресурс].-2019.-URL: https://www.apk-inform.com/ru/events/1105655 (дата обращения 18.12.2021).

13. Жайлаубаева Ш.Д., Кажиева Ж.Х. Производство мяса и продуктов его переработки в Восточно-Казахстанской области. Проблемы агрорынка. 2021;4(4):152-159. https://doi.org/10.46666/2021-4.2708-9991.17 (дата обращения 18.12.2021).

14. Официальный сайт «Капитал. Центр деловой информации» [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://kapital.kz/economic/95090/proizvodstvo-podsolnechnogo-masla-v-zametnom-plyuse.html (дата обращения 18.12.2021).

15. Официальный сайт Информбюро. Растительное масло – точка роста. Как государство помогает экспортёрам» [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://informburo.kz/stati/rastitelnoe-maslo-tochka-rosta-kak-gosudarstvo-pomogaet-eksportyoram.html (дата обращения 18.12.2021).

16. Официальный сайт «Капитал. Центр деловой информации» [Электронный ресурс].-2019.-URL: За год производство сахара сократилось на 45,4% https://kapital.kz/economic/79680/za-god-proizvodstvo-sakhara-sokratilos-na-45-4.html (дата обращения 02.01.2022).

17. Официальный сайт Newtimes [Электронный ресурс].-2021.-URL: На 41% за год сократилось производство сахара в Казахстане https://newtimes.kz/ekonomika/139267-na-41-za-god-sokratilos-proizvodstvo-sakhara-v-kazakhstane (дата обращения 02.01.2022).

18. Межгосударственный статистический комитет содружества независимых государств (Статкомитет СНГ), Методологические рекомендации по системе показателей для оценки состояния продовольственной безопасности в странах СНГ [Электронный ресурс]. -2019.-URL: http://www.cisstat.com/gsagr/CIS_Agristat_Metodology_Recommendation_of_system_indicators_of_food_security_CIS_countries.pdf (дата обращения 16.01.2022)