Қазақстан Республикасының аграрлық секторындағы кооперативтік қатынастар: даму бағыттары және қолдаудың ұйымдастыру шаралары

Мақсаты – елдегі ауыл шаруашылығы кооперациясын дамыту мәселелерін, осы процесті тиімді ілгерілету әлеуетін, маркетингтік қызметтердің таралу үрдістерін, қаржылық және бухгалтерлік есептілікті, мемлекеттік және жергілікті басқаруды дайындау мәселелерін қарау. Әдістері – сандық-нәтижелі көрсеткіштер фактілерді бақылау және жинау, салыстырмалы талдау және синтез, жүйелік тәсіл негізінде алынады. Нәтижелері – республиканың аграрлық секторындағы кооперативтік қатынастарды кеңейтудің бағыттары мен негізгі міндеттері, өзінің экономикалық және әлеуметтік жағдайын жақсарту мақсатын алға қойған ауыл шаруашылығы өндірушілерін біріктіру үшін жағдайларды қамтамасыз етудегі кооперацияның рөлі; кооперативтік кәсіпкерлікті тарату; жұмыс орындарын құру арқылы әлеуметтік функцияны іске асыру, табыстың кепілді деңгейі; отандық нарықтың сыртқы факторларға тәуелділігін төмендету көрсетілген; шаруашылық жүргізуші субъектілердің мүдделерін қорғаңыз; халыққа сапалы және салыстырмалы түрде арзан тауарлар сатып алуға мүмкіндік беру. Қортындылар – автор мемлекеттік және жергілікті деңгейлерде ауылшаруашылық кооперативтерін құрудың жаңа тиімді бағдарламаларын іске асыру; түпкілікті тұтынушыға тиімді жеткізілім тізбегін құруда олардың мүмкіндіктерін пайдалану қажет екенін айтады. Кооперация әлеуметтік тепе-теңдікті сақтай отырып, нарықтық экономиканы тұрақтандырушылардың бірі ретінде әрекет етеді, аграрлық өндірісті ұйымдастырушылық және құрылымдық қайта құруға негіз болады. Нарықтық экономика жағдайында кооперативті фермалардың қызметі көбінесе оларды материалдық-техникалық құралдармен және қызметтермен қамтамасыз ететін, өнімдерін өңдейтін және сататын ауыл шаруашылығының басқа салаларымен қарым-қатынасына байланысты. Дамыған мемлекеттердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, ауыл шаруашылығы кооперациясының әлеуетті мүмкіндіктері аграрлық саланың орнықты және теңгерімді дамуына және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ықпал етеді. 

1. Есполов, Т.И. Экономика и управление сельскохозяйственной кооперацией; учеб. пособие / Т.И. Есполов. - Алматы: КазНАИУ, 2017. – 342с.

2. Есполов, Т.И. Макроэкономические механизмы и инструменты регулирования индустриально-инновационного развития АПК РК: монография / Т.И. Есполов. -Алматы: КазНАИУ, 2017. – 573с.

3. ҚР Статистикалық комитеті [Элек- трондық ресурс]. - 2017-2021.– URL: http://stat.gov.kz/official/industry/14/statistic/7 (қарал- ған күні: 15.03.2022).

4. World Bank Database. Statistical data on agriculture by countries [Electronic resource]. -2018.-URL: https://data.worldbank.org/indicator/en.pop.dnst (date of accessed: 15.03.2022).

5. Акимбекова, Г.У. Размещение предприятий по первичной переработке молока в Алматинской области / Г.У. Акимбекова, А.Б. Баймуханов, У.Р. Каскабаев // Проблемы агрорынка. – 2021.-№3.-С. 13-23.

6. Вопросы бухгалтерского учета в сельскохозяйственных потребительских кооперативах. - М., 2018. – 37с.

7. Абдыкалиева, Ж.Ш. Сельскохозяйственная кооперация в Казахстане: состояние и потенциальные возможности / Ж.Ш. Абдыкалиева, А.Н. Казиева, Д.П. Маевский // Проблемы агрорынка. –2021.-№ 2.-С. 171-179.

8. Ермалинская, Н.В., Кожевников Е.А. Кооперация в агропромышленном комплексе: учеб. пособие / Н.В. Ермалинская, Е.А. Кожевников.- Гомель, 2016. – 192 с.

9. Абдукаримов, И.Т. Анализ хозяйственной деятельности потребительской кооперации: учеб. для вузов / И.Т. Абдукаримов. – М.: Экономика, 2016. – 320c.

10. «Ауыл шаруашылық кооперативтер туралы» ҚР Заңы [Электрондық ресурс].- 2015.- URL: https://adilet.zan.kz// (қаралған күні: 15.03.2022).