Қазақстан Республикасының қант өнеркәсібі: саладағы жағдай және жаңғырту резервтері

Мақсаты – Қазақстан Республикасының қант ӛнеркәсібінің тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін саланың ұйымдастырушылық-экономикалық тетіктерін жетілдіру мәселелерін зерделеу. Әдістері – зерттеу барысында «Мемлекет – қызылша-қант субкомплексі – қызылша шаруашылығы және қант ӛндіру кәсіпорны» тізбегіндегі іс-шаралар аясында кешенді, жүйелі және салыстырмалы талдау әдістері қолданылған. Нәтижелері - авторлар 2015 жылдан бастап 2021 жылға дейінгі кезеңді қамтитын кезеңдегі осы саладағы негізгі экономикалық кӛрсеткіштерге (қант қызылшасының егіс алқаптарының кӛлемі, ӛнімділік деңгейі, жалпы жинау, ақ тазартылған қант ӛндірісінің кӛлемі, ӛзіндік құн, қант зауыттарының ӛндірістік қуаты) талдау жүргізген. Ӛнеркәсіптік кәсіпорындарға осы дақылдарды ӛсіруге мемлекеттік инвестициялардың динамикасына баға берілген. Қортынды – талдау нәтижелері елдің қызылша қант кешенінің тұрақты дамуын тежейтін негізгі проблемаларды анықтауға мүмкіндік берді, оларды шешу мақсатында авторлар қант индустриясындағы экономикалық қайта құру, оның құрылымдық модернизациясының әлеуетін арттыру, шаруашылық жүргізуші субъектілерді ынтымақтастық және интеграция принциптеріне шоғырландыру бойынша ұсыныстар жасады. Ұсынымдар Қазақстанның қант ӛндірісін дамытудың салалық бағдарламасын әзірлеу және іске асыру кезінде, сондай-ақ ӛндірістік-шаруашылық қызметті жоспарлау кезінде қызылша-қант саласының субъектілері үшін пайдалы болуы мүмкін. Қант қызылшасы республиканы азық-түлікпен және азық-түлікпен қамтамасыз етуде үлкен маңызға ие, сонымен қатар ауыспалы егістің ӛнімділігін арттыратын және кӛптеген дақылдар үшін құнды прекурсор бола отырып, үлкен агротехникалық маңызы бар. Жоғары ӛнімді тек ғылым мен озық тәжірибенің жетістіктерін қатаң сақтау негізінде алуға болады.

1. ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы сайты [Электрондық ресурс].-2021. URL: https://stat.gov.kz/edition/publication/collection (қаралған күні: 25.03.2022).

2. Обзор сахарной отрасли государствчленов Евразийского экономического союза за 2012-2016 гг. [Электронный ресурс].-2017.URL: https://www.eurasiancommission.org/ru/act/prom_i_agroprom/dep_agroprom/sensitive_products/Pages/default.aspx (дата обращения: 1.11.2021).

3. Евразийская экономическая комиссия. Департамент статистики. Инвестиции в основной капитал [Электронный ресурс].- 2021.- URL: https://www.eurasiancommission.org/ru/act/integr_i_makroec/dep_stat/econstat/Pages/investments.aspx (дата обращения 20.03.2022).

4. Смагулова, Ш.А. Инвестиции как стимулирующий фактор развития АПК Казахстана / Ш.А. Смагулова // Проблемы агрорынка.- 2021.- №4.- С. 31-40. https://doi.org/10.46666/2021-4.2708-9991.03.

5. Бакирбекова, А.М. Инновационные процессы в агропромышленном производстве: региональные особенности управления /А.М. Бакирбекова, Е.К. Молдакенова, Ж.С. Утегенова //Проблемы агрорынка.- 2021.№4.- С. 64-77. https://doi.org/10.46666/20214.2708-9991.07.

6. Kenenbayev, S.B. Effectiveness of Sugar Beet Cultivation under Drop Irrigation in South-East Kazakhstan / S.B. Kenenbayev, Z.O. Ospanbayev, A.K. Kydyrov, N.T. Mysagodzhaev // Biosci Biotech Res Asia. - 2016. - Vol. 13. - N. 2. - P. 912-924. https://dx.doi.org/10.13005/bbra/2115.

7. Kokenova, A.T. Mechanisms for ensuring the competitiveness of business structures in the agricultural sector / A.T. Kokenova, A.A. Sadykbekova, O.A. Statsenko // Bulletin of National Academy of Sciences of Kazakhstan. – 2020. – Vol. 6. - N. 388. - P. 154-161. https://doi.org/10.32014/2020.2518-1467.195.

8. Gorb, O.A. Organizational-economic mechanism of management of food industry enterprises competitiveness / O.A. Gorb, I.A. Yasnolob, N.Y. Protsiuk // Annals of Agrarian Science. – 2016. – Vol. 14. - N.3. - P. 191-195. https://doi.org/10.1016/j.aasci.2016.07.004.

9. Staniszewski, J. The impact of the subsidies on efficiency of different sized farms. Case study of the Common Agricultural Policy of the European Union / J. Staniszewski, M. Borychowski // Agricultural Economics– Czech. – 2020. – Vol. 66. - N 8. - P. 373-380. https://doi.org/10.17221/151/2020-AGRICECON.

10. Pirtea, M.G. Interplay between environmental, social and governance coordinates and the financial performance of agricultural companies / M.G. Pirtea, G.G. Noja, M. Cristea, M. Panait // Agricultural Economics– Czech. – 2021. – Vol. 67. - N. 12. - P. 479-490. https://doi.org/10.17221/286/2021-AGRICECON.

11. Voronkova, O.Yu. The organizationaleconomic mechanism for the development of integration processes in the production and processing of products / O.Yu. Voronkova, V.V. Sorokina, S.V. Baburin // International Journal of Economics and Business Administration. – 2019. – Vol. 7. - N. 2. - P. 207-214. https://doi.org/10.35808/ijeba/236.