Аграрлық сектордағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар

Мақсаты – факторлық және статистикалық талдау көмегімен шағын ауылшаруашылық құрылымдарының қызметін экономикалық модельдеу, сондай-ақ аймақтың агроөнеркәсіптік кешеніне ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) енгізу бойынша ұсыныстар беру. Мақалада келесі ғылыми әдістер қолданылған – библиометрикалық, сауалнама, статистикалық, факторлық, аналитикалық.  Нәтижелері – коронавирустық пандемия және Украинада арнайы операцияны жүзеге асыруға байланысты Ресей санкциялары ұлттық экономиканы әртараптандыруға теріс әсер етуді жалғастыруда. Экономикалық баға беріліп, аграрлық сала дамуының төмен деңгейінің себептері айқындалған. Агроөнеркәсіптік өндірісті цифрландыру саласындағы шетелдік ғалымдардың жетістіктеріне әдеби шолу дайындалған. Экономикада цифрлық процестерді пайдалану дәрежесі және инвестициялық жобаларды іске асырудың алғышарттары көрсетілген. АКТ қолдану негізінде Алматы облысы нарығының шағын субъектілері өнімдерін өндірудің негізгі көрсеткіштері талданған. Шағын көлемдегі фермерлік шаруашылықтар үшін сауалнама жасалған, цифрлық платформаларды іске асырудың орындылығы туралы объективті ақпарат алу үшін «Smart PLS» қолданбалы бағдарламасы негізінде өңірдің статистикалық моделі құрылған, агроқұрылымдар қызметіндегі электрондық әдістердің маңызы негізделген. Қортындылар – шаруашылықтың шағын формаларын басқарудың ақпараттық білім деңгейін анықтау аспектісінде модельдеу нәтижелері жинақталған. Мәселелер ашылып, шағын кәсіпкерлікті агробизнестегі цифрлық жүйелерге бейімдеу бойынша ұсынымдар әзірленген. Жаңа мүмкіндіктер жағдайында оларды ілгерілетудің оң үрдістері және мемлекеттік деңгейде басқарылатын Қазақстанның цифрлық аграрлық экономикасының бірыңғай ақпараттық желісіне біріктірілуі тиіс перспективалы бағыттар байқалады, бұл орын алып отырған дамыған елдерден артта қалуды қысқартуға мүмкіндік береді.

1. Rolandi, S. The digitalization of agriculture and rural areas: Towards a taxonomy of the impacts / S. Rolandi, G. Brunori, M. Bacco, I. Scotti//Sustainability.- 2021.-Vol.13.-N.2.-Р.1-16.

2. Rogers, E.M. Diffusion of Innovations // E.M.Rogers.-New York: Free Press, 2003.-551p.

3. Kock, N. Common method bias in PLSSEM: A full collinearity assessment approach / N. Kock // International Journal of E-Collaboration. - 2015. - Vol. 11. - N. 4. – Р. 1-10.

4. Елюбаева, А. Рост ВВП Казахстана за 10 месяцев составил 3,5% [Электронный ресурс].- 2021.-URL:https://kapital.kz/economic/100202/rost-vvp-kazakhstana-za-10-mesyatsevsostavil-3-5.html (дата обращения: 12.11.2021).

5. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Экспресс-информация январь-декабрь 2021 [Электронный ресурс].-2022.-URL:https://stat.gov.kz/official/industry/14/statistic/6 (дата обращения: 02.02.2022).

6. Котляревская, И.В. Рыночные возможности перехода промышленного предприятия к стратегии диверсификации: монография / И.В. Котляревская, М.А. Илышева, К.В. Смирнов. - Екатеринбург: Уральский университет, 2018. – 104 с.

7. Liu, W. A systematic literature review on applications of information and communication technologies and blockchain technologies for precision agriculture development / W. Liu, X.-F. Shao, C.-H. Wu, P. Qiao // Journal of Cleaner Production.- 2021.- Vol.298.- 126763p.

8. Marius, М. “Anytime, anyplace, anywhere” A sample selection model of mobile internet adoption in german agriculture / М. Marius, F. Wilm, F. Jan Henning, M. Oliver, B. Frederike, K. Saskia // Agribusiness. - 2020. - Vol. 36. - N. 2. – Р. 192-207.

9. Raj, M. A survey on the role of Internet of Things for adopting and promoting Agriculture 4.0 / M. Raj, S. Gupta, V. Chamola, A. Elhence, T. Garg, M., Atiquzzaman, D. Niyato // Journal of Network and Computer Applications. - 2021. - Vol. 187.- P. 1-37.

10. Majumdar, P. IoT for Promoting Agriculture 4.0: a Review from the Perspective of Weather Monitoring, Yield Prediction, Security of WSN Protocols, and Hardware Cost Analysis / P. Majumdar, S. Mitra, D. Bhattacharya // Journal of Biosystems Engineering. - 2021. - Vol. 46. – Р. 440-461.

11. Smagulova, Sh. Prospects for Digitalization of Energy and Agro-Industrial Complex of Kazakhstan / Sh. Smagulova, A. Yermukhanbetova, G. Akimbekova, S. Yessimzhanova, D. Razakova, M. Nurgabylov, S. Zhakupova // International Journal of Energy Economics and Policy. - 2022. - Vol. 12. - N. 2. – Р. 198-209.

12. Klaniecki, K. Applying the energy cultures framework to understand energy systems in the context of rural sustainability transfor- mation / K. Klaniecki, I.A. Duse, L.M. Lutz, J. Le- venton, D.J. Abson // Energy Policy. - 2020. - Vol. 137. – 111092 p.

13. Magazzino, C. Investigating the link among ICT, electricity consumption, air pollution, and economic growth in EU countries. Energy Sources, Part B: Economics / C. Magazzino, D. Porrini, G. Fusco, N. Schneider // Planning, and Policy. - 2021. -Vol. 2021. – Р. 1-23.

14. Сельскохозяйственная отрасль Республики Казахстан. KASE - Сентябрь 2021 [Электронный ресурс].- 2021.- URL: https://kase.kz/files/presentations/ru/14_09_2021_agri- cultural_industry.pdf (дата обращения: 08.11.2021).

15. Бозумбаев К. Стало известно как будет разделена Алматинская область [Электронный ресурс].- 2021.- URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/zhetysu/press/news/details/349384?lang=ru (дата обращения: 01.04. 2022).

16. Kumar, S. To identify industry 4.0 and circular economy adoption barriers in the agriculture supply chain by using ISM-ANP / S. Kumar, R.D. Raut, K. Nayal, S. Kraus, V.S. Yadav, B.E. Narkhede // Journal of Cleaner Production. - 2021. - Vol. 293. – 126023 p.

17. Смагулова, Ш.А. Инвестициялар Қазақстанның АӨК-ін дамытудың ынталандырушы факторы ретінде / Ш.А. Смагулова // Проблемы агрорынка.- 2021.-№4. - Б.31-40.