Өсімдік шаруашылықтарында өндіріс тиімділігін арттыру

Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру тиімділігіне, оның өзіндік құнына салыстырмалы талдау ұсынылған. Өндірістік шығындарды анықтауда аддитивті модельді және жеке факторлардың үлестік әсерін есептеу әдістемесін қолдану қажеттілігі негізделген. Өсімдік шаруашылығы саласындағы барлық тауарлардың сатылуына, сондай-ақ нақты ауыл шаруашылығы кәсіпорнының деректері бойынша бидай мен арпаны сату мөлшеріне байланысты түсім көлемінің көрсеткіштері зерделенген. Өндірістің орташа жылдық өсу қарқыны және осы дақылдардың өзіндік құны есептелген. Салыстыру кезінде өндіріс шығындарының талданып отырған кезең ішінде оларды өсіру кезіндегі мәні мен меншікті салмағы көрсетілген. Материалдық және амортизациялық шығындар шығындар сомасына сандық тұрғыдан қалай әсер ететіні анықталған. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін алу тиімділігі мен өзіндік құны көрсеткіштерінің өзара байланысы қарастырылған. Салыстыру кезінде өндіріс шығындарының талданып отырған кезең ішінде оларды өсіру кезіндегі мәні мен меншікті салмағы көрсетілген. Өсімдік шаруашылығы өнімін алу тиімділігінің көрсеткіштері мен өзіндік құн арасындағы байланыс қарастырылады. Оның өнімді өндіру және сату кезіндегі кіріс деңгейіне тікелей әсері анықталған. Тауарлардың рентабельділігін арттырудың негізгі факторлары болып табылатын материалдық шығыстарды, әсіресе жанар-жағармай материалдары мен қосалқы бөлшектер, амортизациялық аударымдар бойынша тұрақты бақылау және тұрақтандыру қажеттілігі атап өтілген. Өндірістік процестің барлық элементтерін жинақтайтын экономикалық факторлар негізінде есептелген көрсеткіштерді үнемі бақылау қажеттілігі негізделген. Мақала соңында өсімдік шаруашылығы өнімдерін жинау көлемін арттыру резервтері ашылып, өсімдік шаруашылығы секторындағы бәсекелестік артықшылықтарды арттыру бойынша ұсыныстар берілген.

1. Утибаев, Б.С. Особенности оценки деятельности сельскохозяйственных предприятий по показателю рентабельности /Б.С.Утибаев, А.К.Байдаков, Д.Т.Ахметова //Статистика, учет и аудит. - 2017.- №3.- С. 154-164.

2. Тиреуов, К.М. Эффективность функционирования предприятий аграрного сектора Республики Казахстан /К.М.Тиреуов, У.К.Керимова, С.А. Турекулов //Проблемы агрорынка.- 2020. -№3.- С.116-122.

3. Ахметов, Д.Т. Кобба-Дугластың өндірістік қызметін қолдану негізінде шағын кәсіпорындардың көрсеткіштерін талдау /Д.Т.Ахметова, А.К.Байдаков, Р.М.Жунусова //Проблемы агрорынка. -2019. -№1. -С. 91-98.

4. Утибаев, Б.С. Использование методики факторного анализа в оценке результатов деятельности предприятия / Б.С. Утибаев // Фундаментальные и прикладные научные исследования: актуальные вопросы достижения и инновации: Материалы междунар. науч.-практ.конф.- Пенза, 2020.- С.35-40.

5. Производственно-финансовая отчетность ТОО «Ен-Дала» за 2014-2020.- URL: https://pk.uchet.kz/c/bin/980240001027/ (дата обращения:15.01. 2021).

6. Утибаева, Г.Б. Анализ устойчивости производства зерна статистическими методами /Г.Б.Утибаева, Б.С.Утибаев, К.Т.Аленова //Проблемы агорынка. – 2019. –№1. - C. 129-136.

7. Шеремет, А.Д. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятельности предприятия: учеб. / А.Д. Шеремет.- М.: ИНФРА-М, 2017. - 374 с.

8. Утибаев, Б.С. Комплексный экономический анализ: учеб. /Б.С.Утибаев, К.Т.Аленова, Д.Т. Ахметова, А.К.Байдаков А.К., Г.Б. Утибаева, Р.М.Жунусова. - Астана: КАТУ им.С.Сейфуллина, 2016.- 232 с.

9. Утибаев, Б.С. Оценка финансовых результатаов сельскохозяйственных предприятий и использования ими займов. /Б.С. Утибаев, Р.М. Жунусова //Вестник университета Туран. -2020.-№1.-С. 177-182.

10. Бекбенбетова, Б. Қазақстанның ауылшаруашылығы салаларын дамыту мәселелері / Б. Бекбенбетова, Ж.Рахметулина //Проблемы агрорынка. -2018. -№1. - С.37-44.