Ауылдық аумақтардың жерлерін пайдаланудың ұйымдастырушылық-экономикалық тетігі

Мақсаты – жеке қосалқы шаруашылықтардағы малдың қазіргі жүктемесін және оны әртүрлі табиғи-ауыл шаруашылығы аймақтарында ұстау жүйесін бағалау  негізінде ауыл маңындағы аумақтардың жерлерін тиімді пайдаланудың институционалдық және ұйымдастырушылық-экономикалық тетіктерінің проблемаларын қарастыру. Міндеттері – ауылдық елді мекендерде жайылымды пайдалануды талдау және әртүрлі климаттық аймақтардағы жайылымдар алаңына ауыл шаруашылығы малдарын жаюға жол берілетін шекті жүктемесінің нормативтерін ұсыну. Нәтижелері – жайылымдық жерлердің жетіспеушілігі, ауыл халқының көп шоғырлануы, қолда бар мал басының жайылымдармен қамтамасыз етілу деңгейіне сәйкес келмеуі анықталған. Жайылымдық жерлерге малдардың жүктемесі төмен аумақтар бөлінген. Табиғи-ауылшаруашылық аймақтары мен мал түрлері бойынша азыққа қажеттілік пен қамтамасыз ету стандарттарының арақатынасы көрсетілген. Жайылымдардың жемшөп қоры мен сыйымдылығын ескере отырып, елді мекеннің айналасында ұстауға болатын мал басының оңтайлы санын анықтау формуласы келтірілген. Жайылым айналымдарының схемалары ұсынылған және республиканың табиғи шаруа-шылықты аймақтандыру негізінде жайылымдық жерлердің аймақтық типтерінің табиғи жем-шөп алқаптарының өнімділігін сақтау және түбегейлі жақсарту үшін оларды пайдалану бойынша ұсынымдар әзірленген. Өңірлер бойынша ауыл жайылымдарының сулану дәрежесіне талдау жасалды. Өтпелі және ұзақ мерзімді кезеңдерге арналған мал басының шығындары есептелген. Қорытындылар – жақын арадағы перспективаға арналған шығын-дар кейбір түзетулері бар баптар бойынша шығыстардың қалыптасқан құрылымына негізделеді. Шығындар  құрылымында малдардың барлық түрлері үшін сатып алынатын жем басымырақ болады. Пайдаланылмайтын жем-шөп алқаптарының резервтік әлеуеті бар мемлекеттік емес ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында жер пайдалану шекараларында жайылымдық алқаптарды ұстау дәрежесі айқындалған.

1. Обеспечение безопасности пастбищных угодий [Электронный ресурс].-2018.URL: https://landportal.org/es/node/71104 (дата обращения: 08.11.2020).

2. Pender J., Mirzabaev A., Kato E. Economic Analysis of Sustainable Land Management Options in Central Asia. Final Report Asian De-velopment Bank [Electronic resource].2009.URL: https://msri.ucentralasia.org/ (date of access:15.10.2020).

3. Zhildikbaeva, A. Improving the system of using agricultural land in the Republic of Kazakh-stan / A. Zhildikbaeva, T. Pentayev, A. Omar-bekova //Journal of Environmental Management and Tourism.-2018.-Vol. IX.Issue 7 (31).P.1584-1591.

4. Салихов Р.М., Алиева П.И., Кудаева Б.Ш. Эффективное управление овцеводческим под комплексом АПК республики – основа перспективного его развития [Электронный ресурс].– 2018. URL: https://www.elibrary.ru/item.asp?id=35646527 (дата обращения: 08.11.2020).

5. Рахимова, Т. Современное состояние пустынных пастбищ Узбекистана / Т. Рахимова.-Ташкент: Институт ботаники Академии наук Республики Узбекистан, 2018.– С.150-153.

6. Закон Кыргызской Республики «О пастбищах» [Электронный ресурс].-2009.-URL: https://base.spinform.ru/show_doc.fwx?rgn=26302 (дата обращения: 11.11.2020).

7. Сводный аналитический отчет «О состоянии и использовании земель Республики Казахстан за 2019 г.».Нур-Султан: Комитет по управлению земельными ресурсами, 2020. – 254с.

8. Сельское, лесное и рыбное хозяйство Казахстана: статистический сборник Агентства РК по статистике [Электронный ресурс].2020.URL:https://www.old.stat.dovkz (дата обращения: 03.11.2020).

9. Приказ Министра сельского хозяйства РК «Об утверждении предельно допустимой нормы нагрузки на общую площадь пастбищ» [Электронный ресурс].2015. URL: http://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500011064 (дата обращения: 04. 11. 2020).

10. Сабирова, А.И. Методы организации приаульных территорий в различных при- родно-сельскохозяйственных зонах Респуб- лики Казахстан / А.И Сабирова // Проблемы агрорынка. – 2020.-№2. –С. 66-75.

11. Kaliyev, G.A. Organizational-Economic Directions of the Effective Use of Supply Chain Strategy in Rural Territories of Kazakhstan / G.A. Kaliyev, A.I. Sabirova // International Journal of Supply Chain Management.2019.Vol. 8.No 2.- P. 868 – 872.

12. Жилдикбаева, А.Н. Использование пастбищных угодий при содержании скота в личных подсобных хозяйствах / А.Н. Жилдикбаева, Л.А. Глушань // Проблемы агрорынка.2020.№4.-С.147-154.

13. Молдашев, А.Б. Предложения по регулированию использования приаульных территорий для эффективного содержания скота в хозяйствах населения/ А.Б. Молдашев, А.И. Сабирова, Л.Д. Глушань.Алматы, 2020.-35 с.

14. Тореханов, А. Потенциальные возможности содержания животных на пастбищах и эффективное использование кормовых ресурсов в условиях различных зон Республики Казахстан / А. Тореханов, И. Алимаев: Рекомендации «НПЦ животноводства и ветеринарии».Алматы, 2014. – 54 с.