Қазақстандағы ауыл шаруашылығы кооперациясы: қазіргі жағдайы және әлеуетті мүмкіндіктері

Қазіргі уақытта ауыл шаруашылығы өндірушілері арасындағы кооперативтікинтеграциялық байланыстар жүйесі Агроөнеркәсіптік өндірісті жедел жүргізуге, бәсекелестік саласын кеңейтуге жағдай жасайды, салалардың орнықты және теңгерімді дамуына және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ықпал етеді. Осы зерттеудің мақсаты ауыл шаруашылығы кооперациясының қазіргі жай-күйін зерделеу, оның проблемалары мен перспективаларын айқындау болып табылады. Міндеттері – осы мақсатты іске асыру үшін ғылыми көзқарастар жинақталып, шағын шаруашылық жүргізу нысандарының жұмыс істеуінің өзекті мәселелері анықталған, олардың тиімділігін арттыру бойынша ұсынымдар әзірленген. Нәтижелері – 1990 жылдармен салыстырғанда ЖІӨ-дегі ауылшаруашылық үлесінің біршама төмендегенін, соңғы 20 жылдағы жеке меншік кәсіпорындар санының артуын, мемлекеттік кәсіпорындардың қысқаруын көрсететін мәліметтер негізінде ауылшаруашылық құрылымдарын ірілендіру және өндірістік, қайта өңдеу және сату қызметінде бірлескен ынтымақтастық үшін ұсақ фермаларды ауылшаруашылық кооперативтеріне біріктіру қажеттілігі көрсетілген. Сондай-ақ, талдау ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеу үшін қаржы ресурстарына қолжетімділікті ДСҰ-ның рұқсат етілген деңгейінен шектеу туралы куәландырады. Аграрлық сектордағы кооперацияның қалыптасқан нысандары және оның дамуын тежейтін факторлар қарастырылған. Қазіргі кезеңде шағын шаруашылық жүргізуші субъектілерді кооперациялаудың оң және теріс бағыттары айқындалған. Франция, Германия, АҚШ мысалында ауылшаруашылық кооперативтерін құрудың шетелдік тәжірибесі ұсынылған. Қорытындылар – жүргізілген зерттеу негізінде аграрлық бейіндегі кооперативтердің қызметіне өзгерістер енгізу ұсынылған: қаржылық-кредиттік қолдау жүйесін жетілдіру, ақпараттық-консультациялық қызмет көрсетуді және ғылыми қамтамасыз етуді жақсарту, ауыл шаруашылығы кооперациясы үшін кадрлар даярлау жүйесін нығайту.

1. Аллахвердиев, А. И. Развитие форм кооперации в аграрном секторе АПК / А. И. Аллахвердиев. –М.: Экономика, 2003. – 253 с.

2. Акимбекова, Г.У. Концепция развития сельскохозяйственной кооперации в Республике Казахстан / Г. У. Акимбекова. – Алматы: КазНИИЭАПКиРСТ, 2013. – 56 с.

3. Бюро Национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://taldau.stat.gov.kz/ru/Search/SearchByKeyWord (дата обращения: 23.02.2021).

4. Инвестиции в АПК выросли на 17% за год [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://strategy2050.kz/ru/news/investitsii-v-apk-vyroslina-17-za-god/ (дата: обращения 26.02.2021).

5. Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан 2015-2019: статистический сборник, Нур-Султан, 2020. -220 с.

6. Кулиев, Э.А. Мировой опыт кооперации и интеграции в аграрном секторе / Э.А. Кулиев // Международный технико-экономический журнал.2013. -№2. -С. 25-29.

7. Bijman, J., Iliopoulos C., Poppe K. et al. Support for Farmers’ Cooperatives. Executive summary. European Commission. Wageningen [Electronic resource].-2013.URL: http://edepot.wur.nl/245007 (date of access: 26.02.2021).

8. Черняков, Б.А. Фермерский кооператив из штата Айова / Б.А. Черняков //Экономика сельскохозяйственных и перерабатывающих предприятий. -2004. -№ 5. -С. 57-60.

9. Выступление Главы государства на заключительном заседании Государственной комиссии по чрезвычайному положению от 11 мая 2020 г. [Электронный ресурс].-2020.-URL: https://www.akorda.kz/ru/speeches/internal_political_affairs/in_speeches_and_addresses/vystuplenie-glavy-gosudarstva-na-zaklyuchitelnom-zasedanii-gosudarstvennoi-komissii-po-chrezvychainomu-polozheniyu (дата обращения: 01.03.2021).

10. Мухышбаева, А. Аграрный сектор Казахстана: состояние и пути развития / А. Мухышбаева //Научный журнал «Казахстан Спектр».2017.-N2 (80). -С.91-105.

11. Асаубаев, Р. АПК-2020: борьба за субсидии и результат [Электронный ресурс].2020.URL: https://ekonomist.kz/assaubayev/apk-subsidii-rezultat-gosprogramma/ (дата обращения: 01.03.2021).

12. Акимбекова, Г.У. Во главу угла – развитие сельскохозяйственной кооперации в АПК Казахстана [Электронный ресурс].-2020.URL: https://bossagro.kz/vo-glavu-ugla-razvitie-selskoxozyajstvennoj-kooperacii-v-apk-kazaxstana/ (дата обращения: 01.03.2021).