ЖЕР АЛҚАПТАРЫН ДӘНДІ ДАҚЫЛДАРҒА БӨЛУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ МОДЕЛЬДЕРІ

Бұл зерттеуде экономикалық-математикалық модельдеу негізінде нарықтық экономика жүйесінде ауылшаруашылық өндірісін басқаруды оңтайландырудың теориялық және практикалық аспектілерін мақсат ретінде қарастырады. Тақырыптың өзектілігі - авторлар ұсынған қазіргі тенденцияларды ескере отырып, аграрлық саланы жетілдірудің теориялық және әдіснамалық ережелері болады. Түркістан облысы Сарыағаш ауданының «Ақжар» АЕМ астық өндірісін жоспарлау тәжірибесінде технологиялық ерекшеліктері негізінде детерминирленген және стохастикалық құрамдардағы суармалы егіншілік жағдайында ауыл шаруашылығында мамандандырудың оңтайландыру модельдері салынды және енгізілді. Мақсатты функциясы оның жалпы кірісін барынша көбейту болып табылады. Суармалы жерлерде алты дәнді дақылдарды өсіруге мамандануы зерттелген. Көп факторлы регрессиялық модельдер негізінде суару және минералды тыңайтқыштар үшін ылғалды ескеретін олардың өнімділігіне тәуелділіктер анықталды. Суаруға арналған ауылшаруашылық кәсіпорындарының оңтайлы мөлшерін анықтаудың экономикалық-математикалық модельдері ұсынылған, бұл табиғи өндірістік ресурстарды ұтымды пайдалануға және басқарушылық шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері материалдық және еңбек ресурстарын тиімді пайдалану деңгейін арттыруға бағытталған ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру қызметін басқаруды оңтайландырудың кешенді жүйесін құрудың жаңа әдіснамалары болып табылады. Экономикалық-математикалық модельдердің көрсетілген жиынтығы шаруашылық және өңір басшыларының шаралар қабылдауы үшін құрал ретінде пайдалануға бағытталған. Осы тәсілді оңтайландыру схемаларын іске асыру арқылы енгізу пайда көлемін ұлғайтуға, аграрлық сектордың экономикалық тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

экономикалық-математикалық модельдер, ауылшаруашылық жерлер, мамандандыру, дақылдар, минералды тыңайтқыштар, өнімділік, жоспарлау, инновациялық технологиялар, оңтайландыру

1. Государственная программа развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2017-2021 годы [Электронный ресурс].- 2017.- URL: http://www.moa.gov.kz/ru/ (дата обращения: 23.04.2020).

2. Курносова А.П., Улезько А.В. Прикладные аспекты использования методов экономико-математического моделирования и информационных технологий в исследовании агроэкономических систем // Развитие агропродовольственного комплекса: экономика, моделирование и информационное обеспечение: сборник научных трудов.- Воронеж: ФГБОУ ВО Воронежский ГАУ, 2016.- С. 7-26.

3. Ганичева, А.В. Математические методы и модели в агропромышленном комплексе: монография / А.В. Ганичева, А.В. Ганичев.-Тверь: Тверская государственная сельскохозяйственная академия, 2019. - 188 с.

4. Бережная, Е.В. Методы и модели принятия управленческих решений: учебное пособие / Е.В. Бережная, В.И. Бережной. - М.: Инфра-М, 2017. - 384 с.

5. Мухаметжанова, Ж.С. Алматы облысының нан және нан-тоқаш өнімдері / Ж.С. Мухаметжанова // Проблемы агрорынка. - 2018. №2. - Б. 225-237.

6. Керимова, У.К. Специализация в сельском хозяйстве Казахстана / У.К. Керимова, С.А Турекулов, Ж.Е. Есильбаева // Проблемы агрорынка. -2020. №1. - С. 81-87.

7. Makulova, A.T. Forecasting production output of JSC RG BRANDS on the basis of the econometric modeling / A.T. Makulova, Z.S. Mukhametzhanova, G.K. Zhanibekova // International Journal of Applied Engineering Research. - India.- 2015. -Vol. 10, No 20.- P. 40976-40982.

8. Изтаев, А.И. Инновационные технологии и логистики перерабатывающих производств АПК: монография/ А.И. Изтаев, Т.К. Кулажанов, А.Д. Сапарбаев. - Алматы: ТОО «Фортуна Полиграф», 2019. - 752 с.

9. Ермольев, Ю.М. Стохастические модели и методы в экономическом планировании / Ю.М. Ермольев, А.И. Ястремский. - М.: Наука, 2015. - 278 с.

10. Макулова, А.Т. Модельная оценка управления сельскохозяйственным производством / А.Т. Макулова. - Алматы: ТОО «Фортуна Полиграф», 2019.-296 с.

11. Оперативные данные Комитета по статистике МНЭ РК «Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан» за 2019 г. по Туркестанской области [Электронный ресурс].- 2019.- URL: http:// www.stat. gov.kz (дата обращения: 24.06.2020).