Қазақстан Республикасында мал шаруашылығы өнімдерінің өзіндік құнын калькуляциялау

Экономиканың басқа салаларынан оның бухгалтерлік есебін ұйымдастыруға әсер ететін бірқатар ерекшеліктермен көрінетін ауылшаруашылық өндірісінің мәселелері көрсетілген. Ауыл шаруашылығының ерекшелігі, ең алдымен, тірі организмдер – малдар мен өсімдіктер еңбек объектісі ретінде әрекет етеді, ал өндірістің негізгі құралы-жер. Өндіріс процесі табиғи жағдайда жүзеге асырылады, осыған байланысты ауа-райы жағдайлары оның нәтижелеріне әсер етеді. Аграрлық секторда агроөндірістік цикл ұзақ сипатқа ие және бір күнтізбелік жылға тең болатыны көрсетілген, осы жыл ішінде ауыл шаруашылығы өнімі нормативтік-болжамды (жоспарлы) өзіндік құн бойынша есепке алынады, ал нақты өзіндік құн тек жылдың соңында ғана айқындалады. Авторлар нормативтік (жоспарлы) және нақты өзіндік құннан басқа қандай да бір өнімді өндіру кезінде шығындар деңгейін бақылау үшін провизорлық (күтілетін) өзіндік құнды есептеу қажет, ол да күтілетін қаржылық нәтиже сияқты ағымдағы жылдың 1 қазанына айқындалады деп мәлімдейді. Ауыл шаруашылығы өндірісінің биологиялық ерекшеліктері бір дақылдан немесе мал түрінен бір мезгілде өнімнің бірнеше түрін алумен сипатталатыны анықталған. Сондықтан бухгалтерлік есепте шығындар мен әртүрлі өнімдер ассортиментінің өзіндік құнын есептеу керек. АӨК негізгі салаларындағы шығындарды есепке алу есептеу объектілері (астық, сүт, төл) бойынша емес, есепке алу объектілері (жаздық бидай, қой шаруашылығы және т.б.) бойынша жүзеге асырылатыны негізделген. Тауарлар үлгілерінің барлық түрлерінің арасындағы шығындар негізінен оларды бағалауға пропорционалды түрде белгіленген коэффициенттер бойынша бөлінеді.

1. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы [Электрондық ресурс].- 2020.- URL: https://www.akorda.kz/ (қаралған күні: 20.01.2021).

2. Жусупова, Г.Б. Бухгалтерский учет в отраслях экономики: учеб.-метод. пособие / Г.Б. Жусупова.- Костанай: КГУ им.А. Байтурсынова, 2017. - 104 c.

3. Додобаев, Ю. Анализ хозяйственной деятельности АПК: учеб. пособие / Ю. Додобаев.-Алматы: Экономика, 2017.-476с.

4. Шолпанбаева, К.Ж. Ауыл шаруашылығындағы бухгалтерлік есеп / К.Ж. Шолпанбаева, А.А. Апышева, Н.К. Шайханова // Проблемы агрорынка.- 2019.-№2. -Б. 83-89.

5. Шолпанбаева, К.Ж. Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында аудит жүргізу әдістемесі / К.Ж. Шолпанбаева, А.А. Апышева, Н.К. Шайханова // Проблемы агрорынка.- 2019.-№4. -Б. 123-128.

6. Шайханова, Н.К. Агропромышленный комплекс ВКО и его финансовые аспекты / Н.К. Шайханова, А.А. Апышева, Г.С. Каипова//Проблемы агрорынка.-2020.-№1.-С. 60-66.

7. Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарын бекіту туралы Қазақстан Республикасының Қаржы министрінің 2007 жылғы 23 мамырдағы № 185 бұйрығы (2019.03.06. берілген өзгерістер мен толықтырулармен). [Электрондық ресурс].-2020.- URL:http://online.zakon.kz/ (қаралған күні: 25.01.2021).

8. Шолпанбаева, К.Ж. Финансовый анализ деятельности предприятия агропромышленного комплекса на примере КХ «Караоткель» Восточно-Казахстанской области / К.Ж. Шолпанбаева, А.А. Апышева, Л.И. Белоусова // Проблемы агрорынка.- 2019.-№3. -С. 107-112.

9. Саханова, А.Н. Проблемы устойчивого развития сельского хозяйства Республики Казахстан/ А.Н. Саханова // Известия КазУМОиМЯ им. Абылай хана.- 2015.-№2 (20). –С. 70-77.

10. Кашин, А.С. Основы сельского хозяйства: уч. пособие / А.С. Кашин, Н.И. Старичкова. – Саратов: Экономика, 2014.- 103с.