Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі жеке қосалқы шаруашылықтардың рөлі

   Жеке қосалқы шаруашылықтар (ЖҚШ) қызметінің ерекшелігі, олардың елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі маңызды рөлі проблемаларды шешудің өзектілігін, басымдылығын және Қазақстанның аграрлық секторын тұрақты дамыту үшін қолда бар әлеуетті пайдалану бойынша зерттеу жүргізу қажеттілігін растайды. Мақсаты - ЖҚШ қазіргі жай-күйін талдау негізінде кеңейтуді тежейтін факторлар анықталды, олардың ауыл шаруашылығы үшін маңыздылығы айқындалды, ішкі резервтердің тиімділігі мен ауыл тұрғындарының табысын арттыруға баға берілді.

   Әдiстер - талдау, салыстыру және синтездеу, республиканың жеке қосалқы шаруашылықтарында қалыптасқан жағдайды, олардың аграрлық кәсiпкерлiк субъектiлерi ретiндегi мүмкiндiктерiн қарау кезiндегi экономикалық-статистикалық.

   Нәтижелер - авторлар соңғы 20 жылда (2000-2023 жж.) ауыл шаруашылығы өндiрiсiндегi шаруашылық жүргiзудiң осы нысандары үлесiнiң күрт төмендеу, саланың жалпы өнiмi құрылымындағы олардың үлес салмағының өзгеру үрдiсi байқалатынын атап өтедi. Жеке қосалқы шаруашылықтардың белсендi жұмыс iстеуiн шектейтiн негiзгi себептер анықталды: жемшөп, әсiресе жемшөп, сондай-ақ минералдық тыңайтқыштар сатып алудағы қиындықтар, iс жүзiнде көтерме жеткiзiлiмдердiң болмауы, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өткiзудiң қолайлы жағдайлары, көптеген ауылдық елдi мекендердiң рыноктардан алшақтығы, оларды өсiру мен жинаудың механикаландырылған технологияларының төмен деңгейi. Агроқұрылымдардың басқа санаттарымен салыстыру жүргізілді. Үй шаруашылықтары азық-түлік тауарларының отандық нарығында тең емес бәсекелестік жүргізуге мәжбүр.

   Қорытынды - нормативтік-заңнамалық базаны, жерді өңдеу, техниканы пайдалану және жөндеу, жем-шөп дайындау, өткізу нарықтарын іздеу мәселелерін шешуге, қайта өңдеу кәсіпорындары қуаттарының ауыл шаруашылығы шикізатымен, халықты азық-түлік өнімдерімен жүктелуін оңтайландыруға, жұмыспен қамтуды арттыруға және т.б. мүмкіндік беретін ауыл шаруашылығы кооперативтеріне (өткізу, қайта өңдеу, сервистік және т.б.) біріктіру тетігін әзірлеу қажеттілігі негізделген ауыл тұрғындарының сатып алу қабілеті.

1. Земельный кодекс Республики Казахстан от 20 июня 2003 года № 442 с изменениями и дополнениями по состоянию на 18. 09. 2024 г. [Электронный ресурс]. - 2003. - URL: www.https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/K030000442 (дата обращения: 19. 09. 2024).

2. О проекте Закона Республики Казахстан "О личном подсобном хозяйстве", Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2021 года № 985 [Электронный ресурс].- 2021. - URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000985 (дата обращения: 21. 09. 2024)

3. Lerman, Zvi, Csaki, Csaba, Feder, Gershon. Land policies and evolving farm structures in transition countries [Electronic resource]. - 2002. Available at: https://www.google.com/search?sca_esv=afa6f46ee3e11409&q=;ttps://ideas.repec.org/p/wbk/wbrwps/2794.html%23:~:text%3DList%253A,Abstract (date of access: 02. 10. 2024).

4. Петриков, А.В. Хозяйства населения в структуре аграрной экономики и совершенствование их государственной поддержки / А.В. Петриков // Федерализм: Теория. Практика. История. - 2023. - Т. 28. - № 3(111). - С. 49-70

5. Гридюшко, А.Н. Оценка производственного потенциала личных подсобных хозяйств на основе прогнозирования их перспективного развития / А.Н. Гридюшко, А.А. Гайдуков // Вестник Белорусской государственной сельскохозяйственной академии. - 2020. - № 1. - С. 42-46.

6. Гайдуков, А.А. Место и роль личных подсобных хозяйств населения в аграрной экономике Республики Беларусь / А.А. Гайдуков // Вестник Белорусской государственной сельскохозяйственной академии. - 2018. – № 4. - С. 9-13.

7. Гайдуков, А. А. Факторы эффективного функционирования личных подсобных хозяйств / А.А. Гайдуков // Вестник Белорусской государственной сельскохозяйственной академии. – 2019. – № 1. – С. 16–20.

8. Гайдуков, А. А. Роль личных подсобных хозяйств в обеспечении населения продуктами питания в соответствии с рациональными нормами потребления / А.А. Гайдуков // Вестник Белорусской государственной сельскохозяйственной академии. – 2019. – № 2. – С. 55–60.

9. Kaliyev, G. Organizational-Economic Directions of the Effective Use of Supply Chain Strategy in Rural Territories of Kazakhstan / G. Kaliyev, A. Sabirova, G. Akimbekova, L. Gllushan, A. Zhildikbaeva // International Journal of Supply Chain Management. - 2019. - Vol. 8. - Issue 2. - P. 868-873.

10. Tireuov, K. Ways to Improve the Competitiveness of Agricultural Production in Kazakhstan / K. Tireuov, U. Kerimova, S. Turekulov // Journal of Advanced Research in Law and Economics. - 2020. - Vol. XI.- Issue 2(48). - P. 613-618 doi: 10.14505/jarle.v11.2(48).32

11. Akimbekova, G.U. Priority directions for the development of the agro-industrial complex of Kazakhstan / G.U. Akimbekova, G.A. Nikitina // Problems of AgriMarket. - 2020 . - N (4). - P. 3-23.

12. Ajmurzina, B.T. Economic mechanisms for the development of export activities of agricultural enterprises in Kazakhstan / B.T. Ajmurzina, M.Zh. Kamenova // Bulletin Kazakh University of Economics, Finance and International Trade. - 2023. - N 3 (52).- P. 304-310. doi: 10.52260/2304-7216.2023.3(52).35.

13. FAO's work on Family Farming [Electronic resource]. – 2023. Available at: https://www.openknowledge.fao.org/items/25d0a7c9-f8f3-4c5d-a273-947197b93f13 (date of access): 21. 09. 2024).

14. FAO Regional Office for Europe and Central Asia. Empowering Smallholders and Family Farms [Electronic resource].-2020. Available at: https://www.fao.org/europe/resources/empowering-smallholders-and-family-farms-series/ru (date of access): 21. 09. 2024).

15. Family farming and climate-resilient agrifood systems. Family Farming Around the World. Key Facts and Figures. Decades of family farming [Electronic resource]. - 2020. Available at: https://www.openknowledge.fao.org/items/9adab465-a382-4a38-94e5-d786fe0e7879; https://www.fao.org/family-farming-decade/about/ru/ (date of access): 21. 09. 2024).

16. Валовый выпуск продукции (услуг) сельского, лесного и рыбного хозяйства в Республике Казахстан; Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.stat.gov.kz/api/iblock/element/199145/file/ru/; www.https://www.stat.gov.kz/ru/publication/collections/?year=2022&name=17199&period=year (дата обращения: 21. 09. 2024).

17. Бюллетень «Основные показатели развития животноводства в Республике Казахстан» (2023 г.). Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан [Электронный ресурс]. - 2023]. - URL:https://www.stat.gov.kz/api/iblock/element/197858/file/ru/; https://stat.gov.kz/ru/publication/collections/?year=2022&name=17199&period=year (дата обращения: 21. 09. 2024).