Алматы облысындағы ет және ет өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігі: теориясы, әдістемесі және тәжірибесі

   Мақсаты - ет өнімдерінің бәсекеге қабілеттілік факторларын анықтау және Алматы облысының ет саласының жай-күйін бағалау.

   Әдістер - синтез, азық-түлікті жабдықтау және өндіру жоспарларын қалыптастыру мүмкіндігі үшін ұқсастықтар; жіктеу - азық-түліктің әртүрлі түрлері үшін ерекшеленетін тұтыну талаптарын айқындау кезінде сандық тәсіл жоғары санаттағы етті дайындаудағы бағыттарды белгілеуге мүмкіндік береді; Портер бойынша бес күшті талдау - ішкі салалық бәсекелестік қатері кезінде. Барынша дұрыс, дәл, жүйеленген ақпарат алу объективтілік, дәйектілік, отандық және шетелдік ғылыми жарияланымдарды зерделеу қағидаттарына негізделген.

   Нәтижелері - өңірдегі ет өнімдерінің бәсекелестік артықшылықтарын арттыру өлшемдері мен жолдары зерттелді, сондай-ақ олардың теориялық және практикалық ережелері қаралды.

   Қорытынды - отандық мал шаруашылығын қарқындатудың жоғары әлеуеті бар Қазақстан ет өңдеу секторының әлемдік көшбасшыларының қатарында және әлемдік тауар нарығында болуы мүмкін. Бұл міндетті шешу үшін ет саласының экономикалық базасын күшейту қажет. Ауыл шаруашылығы өнімдерін 2024-2028 жылдарға арналған кешенді басты мақсаты – АӨК саласында қайта өңдеу көлемін 70 %-ға дейін жеткізу, индустриялық-инновациялық даму қарқынын басып озу, инвестициялық саясатты жетілдіру, еңбек ресурстарын пайдалану және қосылған құны жоғары ауыл шаруашылығы шикізаты мен агроөнімдерді экспортқа жөнелту тиімділігі, қайта өңдеу кәсіпорындарын үздіксіз жүктеу үшін шикізат базасын құру, олардың рентабельділігін арттыру, жоғары технологиялық машиналар, жаңа жұмыс орындарын ұйымдастыру, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

1. Нурахова, Б.Ж. Производство мяса и продуктов его переработки в Казахстане: улучшение качества и ассортимента / Б.Ж. Нурахова, А.К., Бураханова, Г.К. Байжаксынова // Проблемы агрорынка. - 2023. - № 1. - С.151-160. doi: 10.46666/2023-1.2708-9991.17

2. Karlova, N. Development potential of Russian and Kazakh agricultural exports to China / N. Karlova, E. Payurova // Journal World Economy and International Relations. – 2023. – Vol. 67. - Issue 2. - P. 17-29. doi: 10.720542/0131-2227-67-2023-2-17-29

3. Armin, S. Comparing the nutritional value and prices of meat and milk substitutes with their animal-based benchmarks across six European countries, Food Research International / S. Armin, A. Green, M. Fabienne, A. Mathys. - 2024. - Vol. 197. - Part 1. - 115213. doi: 10.1016/j.foodres.2024.115213. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0963996924012833

4. Шертимова, К.Е. Совершенствование экономического механизма повышения эффективности сельскохозяйственного производства Казахстана / К.Е. Шертимова, А.С. Тулеметова., Б.С. Бердиярова // Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли. – 2021. – № 4(45). – С. 164-170. doi: 10.52260/2304-7216.2021.4(45)

5. Yang, S. Large-scale production: A possible way to the balance between feed grain security and security in China / S. Yang, X. Cui // Journal of Agriculture and Food Research. - 2023. – Vol. 14, 100745. doi: 10.1016/j.jafr.2023.100745

6. Trukhachev V.I. Accounting and Analytical Support in Integrated Reporting : monograph / V.I. Trukhachev, L.I. Khoruzhy, N.Y. Tryastsina // Innovation, Technology and Knowledge Management, 2023. - P. 275-282.

7. Сапарова Г.К. Современное состояние мясной промышленности в условиях технологического развития аграрного сектора Казахстана / Г.К. Сапарова, А.Ж. Касенова, А.М. Насырова, Р.Э. Сулейманов // Наука Красноярья : экономический журнал. – 2021. - Том 10, № 1. - С. 82-105. doi: 10.12731/2070-7568-2021-10-1-82-105

8. Самет Ч. Особенности рынка мяса и мясных продуктов в Казахстане / Ч. Самет, Б.С. Мырзалиев // Глобус: экономика и юриспруденция. – 2019. – № 1 (31). – С. 30-35.

9. OECD Review of Agricultural Policies: Kazakhstan 2013, OECD Review of Agricultural Policies, OECD Publishing, Paris [Electronic resource]. - 2013. Available at: https://www.oecd.org (date of access: 10. 09. 2024). doi: 10.1787/9789264191761-en

10. Coleman, Lucy W. Growth, carcass and meat quality characteristics of Charolais-sired steers and heifers born to Angus-cross-dairy and Angus breeding cows, Meat Science / Lucy W. Coleman, Nicola M. Schreurs, Paul R. Kenyon, Stephen T. Morris, Rebecca E. Hickson. - 2023. - Vol. 201. - 109178. doi: 10.1016/j.meatsci.2023.109178.

11. Taipov, Т.А. Рublic support models of agricultural production in the EAEU countries / Т.А. Taipov // Bulletin of the Karaganda University. Economy Series. - 2018.- N. 2(90). - P. 91-98.

12. Abdikerimova, G. Economic assessment of the state of livestock industry in Kazakhstan: prerequisites for the creation of a meat hub / G. Abdikerimova, A.Yesbolova, B. Moldabekov, D. Kulanova // Agricultural and Resource Economics. - 2024. - Vol. 10. - N 1. - P. 29–45. doi: 10.51599/are.2024.10.01.02

13. Айбосынова, Д.А. Сулейманов. Инвестиции в мясоперерабатывающую промышленность - фактор роста конкурентоспособности аграрного сектора Казахстана / Д.А. Айбосынова, А.М. Насырова, Р.Э. Сулейманов // Вестник ЕНУ им. Л.Н. Гумилева. Экономическая серия. – 2021. - № 1. - С. 8-19. doi: 10.32523/2079-620X-2021-1-8-19

14. Sadu, Zh.N. The main problems of processing livestock products in the Republic of Kazakhstan / Zh.N. Sadu, G.M. Kushebina, V.S. Kukhar // Agrarian Bulletin of the Urals. - 2020. - Special issue “Economics”. - P. 86–91.

15. Huang, Lihan. Growth competition between lactic acid bacteria and Listeria monocytegenes during simultaneous fermentation and drying of meat sausages – A mathematical modeling, Food Research International / Lihan Huang, Cheng-An Hwang, Yanhong Liu, John Renye, Zhen Jia. - 2022. - Vol. 158. - 111553. doi: 10.1016/j.foodres.2022.111553.