Қазақстандық ұн нарығы: саланың рентабельділігін арттырудың ерекшеліктері мен факторлары

   Ұн тарту өнеркәсібінің маңызды міндеті - халықты жоғары сапалы ұнмен, макарон, нан-тоқаш және кондитерлік өнімдермен қамтамасыз ету. Сондықтан бұл сала тамақ индустриясындағы ең ірі сала болып қала береді.

   Мақсаты - Қазақстан Республикасындағы ұн өнімдері нарығының құрылымы мен жұмыс істеу тетігін талдау.

   Әдістер - осы тамақ өнімдерін өндіру, тұтыну, экспорттау және олардың бағалары бойынша статистикалық ақпаратты жинау және өңдеу үшін талдау, топтастыру; салыстыру және синтездеу - көрсеткіштерді басқа елдердегімен салыстыру, жалпы үрдістер мен бірегей ерекшеліктерді анықтау кезінде.

   Нәтижелері - республиканың ұн тарту кіші кешенін дамыту көрсетілді, 2011 - 2023 жылдар аралығындағы экспорттық-импорттық қатынастар қаралды. Ұн тарту кәсіпорындарының көшбасшылары, экспорт құрылымы
және ірі импорттаушылар анықталды. Серпінінде өндірістік көлемнің біркелкі еместігі және төмендеуі байқалады. Астықты өнеркәсіптік қайта өңдеу құнына әсер ететін факторлар туралы ақпарат берілді. Авторлар астық бағасының едәуір өсуін атап өтуде. Өндіріс көлемін ұлғайтуға ассортиментті кеңейту және тиімділігі жоғары жаңа технологияларды пайдалана отырып, оның нан пісіру қасиеттерін арттыру есебінен қол жеткізуге болатыны негізделген. Ұн тауарларының экспорттық әлеуетін арттыру - Қазақстанның сыртқы экономикалық саясатының негізгі бағыттарының бірі, аграрлық экономиканы дамыту және экономикалық реформаларды бағалау үшін маңызды мәнге ие.

   Қорытынды - қазақстандық ұнның жоғары сапасы әлемде дұрыс танылғаны атап өтілген. Отандық нарықтағы үрдістер әлемдік үрдістерге сәйкес келеді - жоғары сортты бидайға және одан жасалған жоғары сыныпты бұйымдарға сұраныстың өсуі. Жетекші экспорттаушылар арасында позицияларды ұстап тұру үшін ықпалды мемлекеттік қолдау және отандық өндірушілерді ішкі және әлемдік бағалар арасындағы айырмашылықты өтейтін ынталандыру шараларының нәтижелі кешені қажет.

1. Porter, M.E. Competitive Strategy [Electronic resource].- 2016. Available: https://www.edisciplinas.usp.br/pluginfile.php/5045811/mod_resource/content/1/Porter_An%C3%A1lise%20da%20Ind%C3%BAstria_Resumo.pdf. - doi: 10.1108/eb025476 (date of access: 25. 09. 2024).

2. Буянов, С. Почему Казахстан потерял статус крупнейшего экспортёра муки [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.kz/articles/pochemu_kazahstan_poteryal_status_krupneyshego_eksportera_muki (дата обращения: 25. 09. 2024).

3. Johnson, Jerry. Paths to successful business: methods of goal setting and decision making / Jerry Johnson. - Praha: Praxe manažera, 2022 -893 р.

4. Senyk, Y. Strategic Controlling Tools In The Management Of Ukrainian Agricultural Companies / Y. Senyk, I. Senchyk, N. Nosach // Baltic Journal of Economic Studies. - 2024. - Vol. 10(1). - Р. 92-98. doi: 10.30525/2256-0742/2024-10-1-92-98.

5. Кузнецов, Б.Т. Стратегический менеджмент : учеб. пособие для студентов вузов, обучающихся по специальностям экономики и управления 080100 / Б.Т. Кузнецов. – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2021. – 623 с.

6. Копбаев, Б. Зерновое производство Казахстана [Электронный ресурс]. - 2021. - URL: https://www.international.kz/644-zernovoe-proizvodstvo-kazahstana.html/ (дата обращения: 4. 09. 2024).

7. Ган, Е. Комплекс мер позволит мукомолам Казахстана пережить трудные времена с минимальными потерями. АПК-Информ: Итоги. [Электронный ресурс]. - 2019. - URL: https://www.apk-inform.com/ru/exclusive/opinion/1503897 (дата обращения: 24. 09. 2024).

8. Калиев, Г.А. Вопросы продовольственной безопасности Казахстана / Г.А. Калиев // Проблемы агрорынка. - 2021. - № 4. - С. 13-22.

9. Чемирбаева, М. Анализ современного состояния пищевой промышленности Республики Казахстан / М. Чемирбаева // Центрально-азиатский экономический обзор. - 2020. - № 1 (130). - С. 201-214. doi: 10.58732/2958-7212-2023-3-71-84.

10. Трегуб, И.В. Математические модели динамики экономических систем / И.В. Трегуб. - М.: Финакадемия, 2023 - 109 с.

11. Статистические данные Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://www.stat.gov.kz/ (дата обращения: 23. 09. 2024).

12. Интернет-сайт «Fact.mr» [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://www.factmr.com/report/2248/flour-market (дата обращения: 23. 06. 2024).

13. Интернет-сайт «ResarchGate» [Электронный ресурс]. – 2016. - URL: https://www.researchgate.net/publication/304890997_Development_of_the_Flour-milling_Industry_in_the_Republic_of_Kazakhstan_in_Modern_Times (дата обращения: 24. 09. 2024).

14. Интернет-сайт «Аграрный сектор» [Электронный ресурс]. – 2024. - URL: https://www.agrosektor.kz/agriculture-news/proizvodstvo-muki-v--kazahstane-stalo--samym-nizkim-za-poslednie-7-mesyacev.html (дата обращения: 27. 09. 2024).

15. Интернет-сайт «inbusiness.kz» [Электронный ресурс]. – 2023. - URL: https:/www.inbusiness.kz/ru/last/kazahstan-prodaet-muku-na-eksport-deshevle-chem-na-vnutrennij-rynok (дата обращения: 27. 09. 2024).