Қазақстан Республикасындағы көші-қон процестері: қалыптасқан жағдай және салдары

Ауыл халқының көшi-қоны - елдердiң және олардың жекелеген аумақтарының экономикалық, экологиялық, әлеуметтiк және демографиялық дамуына әсер ететiн объективтi процесс. Көші-қон процесін реттеу және қадағалау - мемлекеттің басым міндеттерінің бірі. Мақсаты - республиканың ауылдық аумақтарындағы көші-қон ағындарының ауқымы мен бағыттары, қоныс аудару себептері және ауылдық жерлердегі еңбек нарығына әсер ету дәрежесі қаралды.
Әдiстер - экономикалық белсендi азаматтардың қоныс аудару деңгейiн сипаттайтын сандық көрсеткiштердi анықтау үшiн салыстыру. АЕМ-ге келгендер мен шыққандардың динамикасын бағалау топтастыру және графикалық талдау әдістерімен жүзеге асырылды. Жалпылау әдісі - қоныс аударудың негізгі аспектілерін қалыптастыру кезінде.
Нәтижелер - авторлар заңды еңбек көші-қоны, түсіндіру және кеңес беру, құқықтық қорғау тетіктерін және келушілер мен кетушілер үшін ұйымдастыру шараларын жетілдіру қажеттігін айтады. Инфрақұрылымды дамытуға, жаңа жұмыс орындарын құруға, мансаптық өсу мүмкіндіктеріне, жоғары табыс алуға, жергілікті тұрғындарды көшіру деңгейі жоғары ауылдық елді мекендерде (АЕМ) әлеуметтік жағдайларды қамтамасыз етуге ерекше назар аударған жөн. Зерттеу негізінде оң үрдістер мен өндірістің тұрақты өсуі қалаға тұрақты тұруға да, уақытша жұмыс іздеуге де ынталандырмайды деген қорытынды жасалды.
Қорытындылар - көшіп-қонушыларды ауылдық аудандарға тартуға олардың облыс орталығына жақын орналасуына, ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын, фермерлік шаруашылықтарды орналастыруға арналған жерге, қолайлы табиғи-климаттық жағдайларға үлкен назар аударылады. Айтылғандарды негізге ала отырып, халықтың көші-қон шығынын азайтуға ықпал ететін негізгі фактор ретінде ауылдық аумақтардағы экономиканы әртараптандыру, қолда бар өндірістік объектілерді одан әрі дамыту және жаңаларын құруды атауға болады.

1. Қазақстан Республикасы көші-қон саясатының 2023-2027 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 30 желтоқсандағы № 961 қаулысы [Электрондық ресурс].-2024.-URL: https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/P2200000961 (қаралған күні: 10.06.2024).

2. Халықтың көшi-қоны туралы Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 13 желтоқсандағы N 204 Заңы [Электрондық ресурс].– 2024.–URL: https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/Z970000204 (қаралған күні: 10.06.2024).

3. Этникалық қазақтардың тарихи отанына оралуы тұжырымдамасы туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 1998 жылғы 16 қыркүйек N 900 [Электрондық ресурс].-2024.-URL:https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/P980000900 (қаралған күні: 11.06.2024).

4. Қазақстан Республикасы Көші-қон саясатының 2001-2010 жылдарға арналған салалық бағдарламасын бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 29 қазандағы N 1371 Қаулысы [Электрондық ресурс].– 2024.– URL: https://www.surl.li/sdxlg (қаралған күні: 11.06.2024).

5. Қазақстан Республикасының Ауылдық аумақтарын дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 10 шілдедегі N 1149 Жарлығы [Электрондық ресурс].– 2024.– URL: https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/U030001149 (қаралған күні: 12.06.2024).

6. Сухов, А.Н. Миграция в Европе и ее последствия: учеб. пособие/ А.Н. Сухов, С.А. Трыканова.-М.: ФЛИНТА, 2021.- 216с.

7. Нурмагамбетов, А.М. Миграция населения: сущность, функции и виды (правовой аспект) / А.М. Нурмагамбетов, С.Б. Нурмагамбетова// Вестник Института законодательства Республики Казахстан.-2010.-N2(18).-С.74-81.

8. Қазақстан Республикасының Конституциясы [Электрондық ресурс].–2024.–URL: https://www.akorda.kz/kz/official_documents/constitution (қаралған күні: 12.06.2024).

9. Никитская, Е.Ф. Социально-экономические аспекты миграции населения в России / Е.Ф. Никитская, С.В. Грабчук // Путеводитель предпринимателя.-2016.- №3.- С. 146-162.

10. Бойков, В.Э. Социальные аспекты миграции населения [Электронный ресурс].- 2024.- URL: https://www.cyberleninka.ru/article/n/sotsialnye-aspekty-migratsii-naseleniya/viewer (дата обращения: 12.06. 2024).

11. Зайцева, И.Б. Актуальность изучения процессов внутренней миграции в современном обществе / И.Б.Зайцева // Человеческий фактор: Социальный психолог. -2020. -№ 2 (40).-С. 72-80.

12. Хрусталева, Н.С. Переживание психической травмы и печали в условиях эмиграции / Н.С. Хрусталева // Вестник СанктПетербургского университета.- 2010.-Вып. 1.- С. 253-260.

13. Евтушенко В.И. Миграция как способ реализации экологических прав граждан: / В.И. Евтушенко, Ю.Г. Шпаковский.- М.: Норма, 2020.-176с.

14. Қазақстанның демографиялық жылнамалығы [Электрондық ресурс].- 2024. – URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған күні: 14.06.2024).

15. Қазақстан Республикасы халқының көші-қоны, 2022 жыл [Электрондық ресурс]. – 2024. – URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған күні: 14.06.2024).