Ауылдық аумақтарды дамыту: аграрлық саясатты жүзеге асырудың негізі

Бар проблемалардың ішінде қазіргі уақытта Қазақстанның өңірлерінде - еңбекке қабілетті халықтың ауылдық жерлерден кетуінің ұлғаюы және қалалардың қала маңы аймағында оқшаулануы. Мақсат – ауылдық елді мекендердегі демографиялық ахуалдың нашарлау себептерін анықтау (АЕМ) және Батыс Қазақстан облысының ауылдық аудандардың экономикасын тұрақтандыру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Әдістер – ретроспективті өткен уақыт кезеңдері бойынша деректерді алу кезінде, салыстырмалы талдау – алынған ақпаратты салыстыру үшін экономикалық-статистикалық әдіс негізінде Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросының статистикалық көрсеткіштері іріктеліп, талданды, пайдаланылған ақпарат ғылыми мекемелердің, ресми дереккөздердің абсолютті және салыстырмалы параметрлері, орташа мәндері анықталды.
Нәтижелер – Батыс Қазақстанның ауылдық аумақтарының көпшілігінің деградациясының негізгі факторлары ретінде ауыл тұрғындарының және ауылды жерлердің республикадағы әлеуметтік-экономикалық дамуындағы рөлі мен орнының анықталмағандығы, сондай-ақ ауыл шаруашылығы саласындағы мемлекеттік реттеудің әлсіреуі көрсетілді.
Қорытындылар – АЕМ әлеуетін арттыру перспективалары Батыс Қазақстан облысы көптеген өзара байланысты аймақтармен байланысты проблемаларды, ең алдымен, әлеуметтік және техникалық инфрақұрылымды жаңғыртуды, экономикалық белсенді бөліктің уәждемесін арттыруды тезірек шешуді талап ететін ауыл тұрғындарының жаңа білімдер мен технологияларды меңгеруде, бұл ауыл тұрғындарының еңбек табысын және тауарлар мен қызметтерге төлем қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді. Зерттеу ауылдық аудандарда инвестициялық жұмсалымдар мен шағын шаруашылық формаларының қызметін кеңейтуде жағдайдың бірмәнді еместігін көрсетеді. Аграрлық өндіріс саласындағы және әлеуметтік нысандар — тұрғын үй, қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары, әлеуметтік-мәдени мақсаттағы нысандар, білім беру, балабақша, спорттық-сауықтыру мекемелері — шағын кәсіпкерлік субъектілеріне назар аудару керек. Мұндай авторлық позиция инвестициялық тартымдылықты арттыру мен бюджеттен тыс қаржыландыру көздерін тарту мүмкіндігін қарастырады. Экологиялық кедергілерді жою әрекеттегі нормативтік-құқықтық базаны жетілдіруді талап етеді.

1. Агибалов, А.В. Формирование пространственных полюсов роста сельской периферии в традиционно-аграрных регионах / А.В. Агибалов, К.С. Терновых, В.В. Куренная, М.Ю. Казаков // Вестник Воронежского государственного аграрного университета. -2023. -Т. 16.- № 2(77). -С. 157–166. https://doi.org/10.53914/issn2071-2243-2023-2-157-166

2. Костяев, А.И. Развитие процессов территориальной дифференциации аграрного производства Нечерноземья и их современные тренды/А.И. Костяев, Г.Н. Никонова// Экономические и социальные перемены: факты, тенденции, прогноз.- 2021.- Т.14.-№ 4.- С.150-168. https://doi.org/10.15838/esc.2021.4.76.9

3. Kujatn, H.J. Wandel des ländlichen Raumes in der issensgesellschaft / H.J. Kujatn, P. Dehne, A. Stein // Raumforschung und Raumordnung. -2019. –Vol 77.- N 5.- P. 475-491. https://doi.org/10.2478/rara-2019-0042.

4. Dünkel, F. Peripherisierung ländlicher Räume / F. Dünkel, S.Ewert, B. Geng, S. Harrendorf // Sicherheitsmentalitäten im ländlichen Raum.- 2019. – N5.-P. 107-140. https://doi.org/10.1007/978-3-658-15118-8-5.

5. Патракова, С.С. Хозяйственная сельско-городская кооперация как инструмент обеспечения сбалансированности экономического пространства региона / С.С. Патракова // Проблемы развития территории. -2023. - Т.27. -№2. -С.53-69.

6. Пархомов, Е.А. Пространственная локализация сельских территорий: теоретикометодические аспекты оценки / Е.А. Пархомов //Инновации в АПК: проблемы и перспективы.- 2021. –N 2(30).- С. 209-216.

7. Стовба, Е. В. Формирование стратегии устойчивого развития сельских территорий с позиций системного подхода / Е.В. Стовба //Экономические системы. -2021.- N 14(2). – С. 20-27. https://doi.org/10.29030/2309-2076-2021-14-2-20-27

8. Акимбекова, Г.У. Приоритетные направления развития агропромышленного комплекса Казахстана / Г.У. Акимбекова, Г.А. Никитина // Проблемы агрорынка. – 2020. - №4. - С.13-23. https://doi.org/10.46666/2020-4-2708-9991.01

9. Баймухамедова, А.М. Инновационная система управления объектами агропромышленного комплекса в рамках концепции «Индустрия-5.0» /А.М Баймухамедова, М.С.Аймурзинов, Г.С. Баймухамедова // Проблемы агрорынка. – 2023.- №4. - С.37-45. https://doi.org/10.46666/2023-4.2708-9991.03

10. Сыздыкбаева, Н.Б. Современное состояние развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан / Н.Б. Сыздыкбаева, Р.К. Турысбекова, Ж.И. Асанова, М.И. Касеинова // Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли. – 2023. – №4(53). – С. 203-211. https://doi.org/10.52260/2304-7216.2023.4(53).24

11. Li, Y. Why some rural areas decline while some others not: An overview of rural evolution in the world / Y. Li, H.Westlund, Y.Liu //Journal of Rural Studies. -2019.- Vol. 68.- P.11-29. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.03.003

12. Uspambayeva, M. Agriculture in Kazakhstan: Effective financial management / M. Uspambayeva, A. Zeinelgabdin, B. Turebekova, A. Tulaganov, T. Taipov // Brazilian Journal of Politikal Economy.- 2020.- N40(3).- Р.554-565. https://doi.org/10.1590/0101-31572020-3127

13. Проскурнова, К.Ю. Инструменты оценки пространственного развития регионов / К.Ю. Проскурнова // Вестник Московского университета. Серия 21. Управление (государство и общество).- 2024.- Т.21.- №1 - C. 121-138.

14. Van der Ploeg, J. From de-to repeasantization: The modernization of agriculture revisited / J. Van der Ploeg // Journal of Rural Studies. – 2018.- Vol. 61. – P. 236-243.

15. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2024. - URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 04.07.2024).

16. Гиззатова, А.И. Трудовые ресурсы казахстанского села / А.И. Гиззатова, С.М. Есенгалиева, О.В. Черемухина // Проблемы агрорынка. – 2023. -№3. - С.169-178 https://doi.org/10.46666/2023-3.2708-9991.17