Атырау облысының көкөніс шаруашылығы: жай-күйі мен перспективалары

Мақсаты - Атырау облысының экономикасын әртараптандыру процесінде көкөніс шаруашылығы саласының дамуын негіздеу. Әдістемелік аспектіде көкөніс дақылдарын өсіру бойынша зерттеулер дедукция әдісі негізінде жүзеге асырылды, оның салдары өңір шаруашылықтарының көкөніс өнімдері экологиялық қауіпсіз деген қисынды қорытынды болып табылады. Талдау және синтездеу әдiстерi жанар-жағармай материалдары бағасының өсу кезеңiнде өндiрiстiң бәсекелес параметрлерiн және оны қарқындату деңгейiн айқындау кезiнде пайдаланылды.
Нәтижелері - облыстың көкөніс секторының қазіргі жайкүйі, проблемалары мен әлеуетті мүмкіндіктері талданды, көкөніс кіші кешенінің рентабельділігі көрсетілді. Менеджмент саласын кеңейтуге, ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына басқару шешімдерін қабылдау үшін маңызды уақтылы және объективті ақпарат беруге бағытталған ұсынымдар әзірленді.
Қорытынды - көкөністердің жаңа сорттарын шығару, оларды апробациялау және практикаға енгізу жөніндегі ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұдайы жандандыру қажет, бұл аз шығынмен өнімділікті арттыруға мүмкіндік береді. Секционерлер көкөніс өнімдерінің сапасына, оларды сақтау мерзімдеріне, адам денсаулығына пайдалы қасиеттеріне және жергілікті климаттық жағдайларға бейімделуіне назар аударуы тиіс. Авторлар биомасса қалдықтарын және ақаулы төмен сортты тауарларды қайта өңдеу бойынша цехтар құрудың орындылығын атап өтеді. Көкөніс өсіру нарығы жоғары сыйымдылыққа ие және тұрақты сұраныспен сипатталады деген қорытынды жасалды, бұл оны инвестициялау үшін тартымды етеді. Инвестициялар шаруашылық жүргізуші субъектілерді технологиялық, экономикалық және әлеуметтік жаңартудың шешуші факторы болып табылады. Серпінде ауыл шаруашылығы құрылымдарының инновациялық белсенділігі жалпы экономикалық жүйеге қарағанда төмен болғанымен өсуде. Саладағы инновациялық процестердің үйлестірушісі мемлекет болуы тиіс. Саланың бәсекелестік артықшылықтарын арттыру үшін барлық алғышарттар бар.

1. Сатыбалдин, А.А. Қазақстанның азықтүлік қауіпсіздігі: жағдайы және мүмкіндігі /А.А.Сатыбалдин, Г.Қ.Темирова, Т.А.Жүнісбекова// Экономика:стратегия и практика. – 2020. – №2(15). – Б.5-14.

2. Ыдырыс, С.С. Азық түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің өзекті мәселелері / С.С. Ыдырыс, А. Дүйсенбекұлы, Г.А. Пазилов //Проблемы агрорынка. – 2023.– №3.– Б.24-33.

3. Stadnyk, V. The Concept of Marketing of Balanced Development and Features of its Implementation in the Food Market / V.Stadnyk, G. Pchelianska, Y.Holovchuk, L.Dybchuk //Agri-cultural and Resource Economics. – 2020. – №3(6). – P.80-95.

4. Watson, S.C.L. Does agricultural intensification cause tipping points in ecosystem services? / S.C.L. Watson, A.C. Newton, L.E. Ridding, P.M. Evans, S. Brand, M. McCracken, A.S. Gosal, J.M. Bullock // Landscape Ecology. – 2021. – Vol.36. – P. 3473-3491.

5. Storozum, M. Investigating environmenttal changes as the driving force of agricultural intensification in the lower reaches of the Yellow River: A case study at the Sanyangzhuang site/М. Storozum, Н.Liu, Х. Zhang, T.R. Kidder // Quaternary International. – 2019. – №521. – Vol. 521. – P. 25-34.

6. Perrin, C. An analytical framework to consider social justice issues in farmland presservation on the urban fringe. Insights from three French cases/ С. Perrin, В. Nougaredes // Journal of Rural Studies.– 2022.-Vol.93.- P. 122-133. https://doi.org/10/1016/j.jrurstud.2020.07.007

7. Jeswani, H.K. Environmental impacts of vegetables consumption in the UK / H.K. Jeswani, А. Azapagic // Science of The Total Environment. – 2019. – №10(682). – P. 80-105.

8. Tamburini, G. Pollination contribution to crop yield is often context-dependent: A review of experimental evidence/ G. Tamburini, R. Bommarco, D.Kleijn, W.Putten, L.Marini // Agriculture, Ecosystems & Environment. – 2019. –№1(280). – P.16-23.

9. Нурпеисова, А.А. «Қазақстан Республикасында өсімдік шаруашылығының жалпы өнімнің нүктелік және интервалдық болжауы / А.А. Нурпеисова, Б.Ж. Нурахова // Central Asian Economic Review. – 2022. – (4). –Б.6-18. https://doi.org/10.52821/2789-4401-2022-4-6-18.

10. Гриднева, Е.Е. Овощеводство Республики Казахстан в условиях пандемии / Е.Е. Гриднева, Г.Ш.Калиакпарова // Проблемы агрорынка. – 2021. – №1. – С.101-107. https://doi.org/10.46666/2021-1-2708-9991.12

11. Болатбек, Б.Б. Прогноз устойчивого развития органического растениеводства Казахстана (масличные культуры) / Б.Б. Болатбек, М.С. Бектурганова, Г.С. Сатбаева, Н.А. Абилкайыр // Еconomics: the strategy and practice. – 2023. – №3(18). – С.56-67. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2023-3-56-67

12. Constantin, M. Vegetable Trade Flows and Chain Competitiveness Linkage Analysis Based on Spatial Panel Econometric Moddelling and Porter’s Diamond Model / M. Constantin, M-D. Sacală, M. Dinu, S. Roxana Pătărlăgeanu, I-D. Munteanu//Agronomy.–2022.–12(2).–P.411-438 https://doi.org/10.3390/agronomy12020411

13. Willer, H. Organic agriculture worldwide 2018: current statistics. In: Research Institute of Organic Agriculture (FIBL), Frick, Switzerland [Electronic resource].- 2018.- URL: https://www.orgprints.org/id/eprint/37557/1/willer-et-al-2020-glob-al-stats.pdf (date of access: 14.06.2024).

14. Wojciechowska-Solis, J. Exploring the Preferences of Consumers’ Organic Products in Aspects of Sustainable Consumption: The Case of the Polish Consumer /J. Wojciechowska-Solis, A. Barska// Agriculture. – 2021. – 11(2). –P.138- 155 https://doi.org/10.3390/agriculture11020138

15. Augustin, M.A. Recovery of wasted fruit and vegetables for improving sustainable diets / M.A. Augustin, L. Sanguansri, E.M. Fox, L. Cobiac, M.B. Cole // Trends in Food Science & Technology. – 2020. – Vol.95. – P.75-85.