Қуаңшылық жағдайындағы Қазақстанның Маңғыстау облысындағы жайылымдық жерлер және жем-шӛппен қамтамасыз ету: ымыраға келу, ұсыныстар іздеу

Мақсаты - жайылымдардың деградациясынан туындайтын құрғақшылық жағдайында мал азығы тапшылығы мен аштықты ескере отырып, шабындық-жайылымдық жерлерді пайдалануды жақсарту жӛніндегі ұсынымдар.

Әдістері - Қазақстанның ауыл шаруашылығы және Жерді мелиорациялау саласындағы заңнамасын, жалпы ел кӛрсеткішіндегі ӛңірлердің динамикасы мен үлесіндегі малдар санының деректері бойынша жер кодексін талдау және қорыту.

Нәтижелері - Маңғыстау облысының мал жаю және мал азығымен қамтамасыз ету үшін жайылымдық жерлердің қолжетімділігі мәселелері қаралған, малды дұрыс азықтандырмау салдарынан олардың ӛлу фактілері анықталған. Статистикалық мәліметтерге сәйкес, 2022 жылы 22,8 мың бас есептелген. ІҚМ, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 4,2%-ға аз, шамамен 85,7 мың бас. - түйе (6% ӛсім), 120,5 мың бас. жылқылар (бойының биіктігі 6,3%). Шӛлейттену мен жайылымдық жерлердің нашарлауына байланысты қараусыз қалған жайылымдар саны артып келеді.

Қорытындылар - таулы және тау бӛктеріндегі жайылым кезеңдері арасында ӛсімдіктердің демалуына мүмкіндік беру арқылы жайылымдық жерлерді қалпына келтіруге ықпал ететін айналмалы жер жүйелері сияқты стратегияларды жүзеге асыра отырып, жерді тұрақты басқару мәселелерін шешудің инновациялық тәсілдері қажет, бұл ӛз кезегінде топырақтың құнарлылығын сақтайды және биоәртүрлілікті сақтауға ықпал етеді. Сондай-ақ, климаттың ӛзгеруіне бейімделген құрғақшылыққа тӛзімді жемдік шӛл ӛсімдіктерін ӛсіру қажет, бұл жемшӛп дақылдарының қолжетімділігін арттырады, мал рационын теңестіруге мүмкіндік береді және экожүйелерге жүктемені азайтады. Мақалада жайылымдық аумақтарды кеңейту және оларды пайдалану, жемшӛп ӛндірісі саласындағы жобаларды әзірлеу жоспарлары ұсынылған.

1. Hao, Z. Seasonal drought prediction: advances, challenges, and future prospects / Z.Hao, V.P. Singh, Y.Xia // Reviews of Geophysics.- 2018.- N 56.- P. 108–141. https:/ /doi.org/10.1002/2016RG000549

2. Kreibich, H. How to improve attribution of changes in drought and flood impacts / H. Kreibich, V. Blauhut, J.C. Aerts, L.M. Bouwer, H.A. Van Lanen, A. Mejia // Hydrological Sciences Journal .-2019.- N64.- P. 1–18. https://doi.org/10.1080/02626667.2018.1558367.

3. Campbell, D. Dealing with drought: small farmers and environmental hazards in southern /D. Campbell, D.Barker, D.McGregor // Applied Geography.-2011.-Vol. 31.- Issue 1.-P. 146-158. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2010.03.007/

4. Israel, R. Agricultural Drought and Its Potential Impacts: Enabling Decision-Support for Food Security in Vulnerable Regions. Front. Sustain/ R.Israel // Frontiers in Sustainable Food Systems. - 2022.- Vol. 6. - Article 838824. https://doi.org/10.3389/fsufs.2022.838824

5. Berhan, G. Drought prediction system for improved climate change mitigation/ G.Berhan, S. Hill, T. Tadesse, S. Atnafu // IEEE Transactions on Geoscience and Remote Sensing.- 2013.- N 52.- P. 4032–4037. https://doi.org/10.1109/TGRS.2013.2279020.

6. Enenkel, M. Drought and food security–Improving decision-support via new technologies and innovative collaboration/ M.Enenkel, L.See, R. Bonifacio, V. Boken, N. Chaney, P. Vinck// Global Food Security.- 2015.- N 4.- P. 51–55. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2014.08.005.

7. He, X. Integrated approaches to understanding and reducing drought impact on food security across scales / X.He, L.Estes, M. Konar, D. Tian, D. Anghileri, K.Baylis // Current Opinion in Environmental Sustainability.- 2019.-N40.- P.43– 54. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2019.09.006.

8. Dyosi, M. Drought conditions appraisal using geoinformatics and multi-influencing factors / M. Dyosi, A.M. Kalumba, H.B. Magagula, L. Zhou, I.R. Orimoloye // Environ. Monitor. Assess.-2021. - N193.-P. 1–19. https://doi.org/10.1007/s10661021-09126-7

9. Жансагимов, А.Е. Элементы взаимодействия государства и бизнеса / А.Е. Жансагимов, Ш.У. Ниязбеков, А.Е. Егинбаева // Вестник университета Туран. - 2016 год. - № 3 (71). - С. 44-48.

10. Папцов, А.Г. Глобальная продовольственная безопасность в условиях изменения климата / А.Г. Папцов, Н.А. Шаламова.- М.: Российская академия наук, 2018. – 132 с.

11. Тореханов, А.А. Эффективное использование отдаленных и приаульных пастбищ Республики Казахстан / А.А. Тореханов, А.И. Сабирова // Проблемы агрорынка.- 2020.- N 4.-С.24-30.

12. Жагипарова, Т.Т. Новый подход к кадастровой оценке неиспользуемых земель в Республике Казахстан / Т.Т. Жагипарова // Московский экономический журнал.- 2022. - № 3. – С. 9-13

13. Жамбакин, Ж.А. Пустынные места и их использование // Улучшение и рациональное использование пастбищ Казахстана / Ж.А. Жамбакин. - Алматы, 2018. – 345с.

14. Mammadova, S.Z. Ecological evaluation of semi desert pasture soils and their improvement / S.Z. Mammadova, A.F. Hasanova, V.N. Hasanov // Soil science and agrochemistry. -2018.- N1. – P. 72-83.

15. Сводный аналитический отчет Комитета по статистике МНЭ РК за 2021 год [Электронный ресурс].- 2021.- URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/moa/documents/details/291911?directionId=1416&lang=ru (дата обращения: 06.03.2024). https://doi.org/10.55186/2413046X_2022_7_3_133.

16. Правило, рационального использования земель сельскохозяйственного назначения. Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 17 января 2020 года № 7 Об утверждении Правила рационального использовании земель сельскохозяйственного назначения и внесении изменений и дополнений в некоторый приказы Министра сельского Республики Казахстан. [Электронный ресурс].- 2021.-URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/V2000019893 (дата обращения: 06.03.2024).

17. Опенкова, К. Как власти помогают пострадавшим от засухи фермерам Мангистауской области [Электронный ресурс].-2021. URL: https://www.dzhk.kz/biznes/kak-vlasti-pomogajut-postradavshim-ot-zasuhi-fermeram-mangistauskoj-oblasti (дата обращения: 06.03.2024).