Ауыл шаруашылығындағы сақтандыруды мемлекеттік реттеу: әлемдік тәжірибе, ағымдағы жағдайды талдау, перспективалар

Жұмыста экономикалық дамыған елдердегі тұрақты Ауыл шаруашылығы ӛндірісін қолдау үшін сақтандырудың рӛліне, агроӛнеркәсіптік кешеннің әлеуетіне сәйкес мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің маңыздылығына назар аударылған.

Мақсаты - Қазақстандағы жағдайды ескере отырып, әлемдік тәжірибе мысалында аграрлық тәуекелдерді сақтандыруды мемлекеттік реттеу тетігі қаралған.

Әдістері - салыстыру және ғылыми жалпылау, тақырып бойынша әдеби дереккӛздерге шолу жасау. Зерттеу екі кезеңге бӛлінеді: 2020 жылдан 2023 жылға дейін халықаралық деңгейде агроқұрылым бойынша статистикалық дереккӛздерді талдау; отандық тәжірибені зерттеу.

Нәтижелері – мемлекеттің қатысуымен ауыл шаруашылығы қызметін сақтандырудың әртүрлі тәсілдерінің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталған. Республикада ауыл шаруашылығы дақылдары мен малдарды сақтандыру жүйесін жетілдіру бойынша ұсынымдар, оның ішінде сақтандыру фирмаларының міндеттері мен қатысу шарттарын нақты айқындау, сыйлықақыларды субсидиялау деңгейін ұлғайту, фермерлер үшін ақпараттың қолжетімділігін қамтамасыз ету және заңнамалық база құру негізделген. Сондай-ақ, жұмыста халықаралық тәжірибені қазақстандық ұлттық ерекшеліктерге бейімдеу қажеттілігі де атап ӛтілген.

Қорытындылар - табиғи апаттардан келтірілген залалды ӛтеу кезінде мемлекеттік қолдау, ұсынылған шараларды іске асыру елдегі аграрлық сақтандырудың тиімділігін едәуір арттырады, фермерлік шаруашылықтардың мүдделерін қорғауды, аграрлық сектордың тұрақты дамуын қамтамасыз етеді және ауыл шаруашылығы ӛндірушілері үшін тәуекелдерді азайтады. АӚК сақтандырудың құқықтық тетігі жетілдіруді талап етеді. Ережені реттеудің негізі ретінде мүдделі тараптар арасында сындарлы диалог орнату қажет. Ауыл шаруашылығы дақылдарының жай-күйін бағалау үшін ғарыштық мониторинг деректерін пайдаланудың маңызы зор. Ауыл шаруашылығын сақтандыру-ӛсудің әлеуетті сегменті және Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігінің факторы болып табылады.

1. Аграрное страхование - дело выгодное [Электронный ресурс]. – 2022. – URL: https://www.baiterek.gov.kz/ru/pr/media/stati-iintervyu/agrarnoe-strakhovanie-delo-vygodnoe/ (дата обращения: 01.04.2024).

2. Siddiqui, Z. Making agricultural insurance work for smallholder farmers in the COVID era [Electronic resource].-2021. Available at: https://www.3ieimpact.org/blogs/making-agricultural-insurance-work-smallholder-farmerscovid-era (date of access: 12.03.2024).

3. Turysbek, A.K. Agricultural insurance system: review of the experience of developed countries/ A.K. Turysbek, Sh.M. Kantarbayeva // Problems of AgriMarket.-2023.–N2.–P.158-166. https://doi.org/10.46666/2023-2.2708-9991.15

4. Семенова, Н.Н. Оценка эффективности государственной поддержки страхования в сельском хозяйстве России / Н.Н. Семенова, А.Ю. Аверин //Регионология. -2022. -Т.30.- №2. -С.299–323. https://doi.org/10.15507/2413-1407.119.030.2022.02.299-323

5. Maslova, V.V. Efficiency of agricultural insurance with state support / V.V. Maslova, G.M. Savkina // Economy of agricultural and processing enterprises. - 2021.- N3.- P.39-45. https://doi.org/10.31442/0235-2494-2021-0-3-39-45

6. Nafi’ah, B.A. TOWS Analysis of Agricultural Insurance in the Application of a Green Economy / B.A. Nafi’ah // Nusantara Science and Technology Proceedings. – 2022.- Vol.24.- N 1. – P.48-153. https://doi.org/10.11594/nstp.2022.2425

7. Iskandarov, A.M. Analysis of activities of support of agricultural insurance / A.M. Iskandarov // ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. -2020. –Vol.10.- Issue 178. - P.178-182. https://doi.org/10.5958/2249-7137.2020.00069.5

8. Yekimov S., Improving the system of state support for agricultural risk insurance / S. Yekimov, S.Kobernik, O. Kuchareva, T. Lunkina, L.Garmider//AIP Conference Proceedings.-2022. – 020003. https://doi.org/10.1063/5.0107108

9. Belissa, Temesgen K. Effects of weather index insurance adoption on household food consumption and investment in agricultural inputs in Ethiopia / Temesgen K. Belissa // Journal of Agriculture and Food Research. -2024. - Vol.10.- 101043. https://doi.org/10.1016/j.jafr.2024.101043

10. Ma, Qianting. The impact of climate change on credit risk of rural financial institutions: A threshold effect based on agricul-tural insurance / Qianting Ma, Yueshu Zhou, Jiaji Wang // North American Journal of Economics and Finance. -2024. -Vol.71.- 102086. https://doi.org/10.1016/j.najef.2024.102086,

11. Wenner, M. Agricultural Insurance Revisited: New Developments and Perspectives in Latin America and the Caribbean. Rural Development Unit Sustainable Development Department Inter-American Development Bank 1300 New York Avenue, N.W. [Electronic resource]. - 2005. Available at: https://www.idbdocs.iadb.org/wsdocs/getdocument.aspx?docnum=734611 (date of access:13.03.2024).

12. Hill, R.V., Torero M. Innovations in Insuring the Poor. The International Food Policy Research Institute (IFPRI) [Electronic resource ].-2021. Available at: https://www.ifpri.org/sites/default/files/publications/focus17.pdf (date of access: 14.03. 2024).

13. Giller, K. E. Regenerative Agriculture: An agronomic perspective / K.E. Giller, R. Hijbeek, J.A. Andersson, J.Sumberg // Outlook on Agriculture. -2021. –Vol.50(1).-N50(1). -P.13-25. https://doi.org/10.1177/0030727021998063

14. Boranukov, M. Improvement of the system of state support for agricultural insurance [Electronic resource].- 2020. Available at: https://www.nifi.ru/images/FILES/NEWS/2018/Boranykov.pdf. (date of access: 14.03.2024)

15. Agricultural Price Index [Electronic resource].- 2022. Available at: https://www.ibisworld.com/us/bed/agricultural-price-index/4182/ (date of access: 14.03.2024).

16. World Bank Group [Electronic resource].-2024. Available at: https://www.worldbank.org/en/home (date of access: 14.03.2024).

17. Стартовали новые программы агрострахования в Казахстане [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.uchet.kz/news/startovali-novye-programmy-agrostrakhovaniyav-k-azakhstane/index.php?MID= (дата обращения 14.03.2024).