Қазақстанның АӚК еңбек әлеуетін дамытуды эконометрикалық талдау

Мақсаты – ауыл шаруашылығында еңбек әлеуетін қалыптастыру негіздерін, оның жай-күйін және ауылдық аумақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы рӛлін ашу. Қазақстанның агроӛнеркәсіптік кешенінің кадр ресурстарын қалыптастыру динамикасын экономикалық-математикалық модельдеуді жүргізудің теориялық негіздерін қарастыру. Әдістері – еңбек нарығының ел ауыл халқының демографиялық құрылымындағы ӛзгерістермен байланысын қадағалайтын бірлескен теңдеулер жүйесі түріндегі эконометрикалық модель негізінде болжамды есептеулер жүргізу әдістемесін қолдану. Зерттеу үшін Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросы ұсынған деректердің статистикалық қатарлары пайдаланылған. Ауылдық жерлердің еңбек резервтерін ӛсіруге бағытталған мемлекеттік қолдау шараларына шолу жасалған. Жүргізілген ғылыми зерттеу нәтижесінде есепті болжамды модельдер алынған, олардың негізінде перспективалық кезеңге республиканың ауылдық аудандарының еңбек белсенділігінің серпінін сипаттайтын статистиканың негізгі кӛрсеткіштерінің мәндері айқындалған. Нәтижелері – ауылдық аумақтардың еңбек белсенділігін бәсеңдететін және тиімді еңбек әлеуетін қалыптастыратын жағымсыз үрдістерді еңсеру тәсілдері: қызметтің барлық салаларында ауылда жұмыспен қамтудың нақты ӛсуін қамтамасыз ету; қосымша жоғары ӛнімді жұмыс орындарын құру; әлеуметтік инфрақұрылымды жетілдіру ұсынылған. Қорытындылар – аграрлық сектордың адами капиталын дамыту бағыттарын кӛрсететін кӛрсеткіштердің болжамды есептеулерінің негізінде ауыл, орман және балық шаруашылығы ӛнімдерінің (кӛрсетілетін қызметтерінің) ЖІӚ ұлғайту мүмкіндіктері анықталған. Ауылдық еңбек экономикасының проблемаларын зерделеу білікті мамандардың сұранысы мен ұсынысының сәйкессіздігін атап ӛтуге мүмкіндік береді. Осыған байланысты еңбек саласында белсенді саясат жүргізу, жұмыс іздеуді ынталандыру, кәсіптік дағдыларды үйрету, жаңа мамандық алу қажеттілігі туындайды.

1. Dingde, Xu. Labor migration and farmland abandonment in rural China: Empirical results and policy implications /Xu Dingde, Deng Xin, Guo Shili, Liu Shaoquan [Electronic resource]. – 2019. - URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301479718314014// (date of reference: 02.12.2023).

2. Zhang, Weikun. The Rural Labor Transfer with Respect to the Development of Farmland Leasing Market: Evidence from Rural China/Weikun Zhang, Hanyuan Liang, Zhe Chen, Jun Zhang //Man and the Economy. – 2021. - Vol. 8(1). - P. 99-128.

3. Акимбекова, Ч.У. Трудовые ресурсы села в условиях цифровизации экономики казахстана / Ч.У. Акимбекова // АПК: Экономика, управление. - 2019. - № 10. - С. 87-95.

4. Ловчикова, Е.И. Совершенствование кадрового обеспечения сельскохозяйственных организации на основе мотивационного механизма / E.И. Ловчикова, Г.П. Зверева, A.С. Волчѐнкова. - Орел: ФГБOУ ВО Орловский ГАУ, 2021. – 160с.

5. Прока, Н.И. Компетентностный подход к развитию кадрового потенциала /Н.И. Прока //Вестник аграрной науки. - 2021. - №6(93). - С. 125-130.

6. Черданцев, В.П. Управление кадровым потенциалом агропромышленного и рыбохозяйственного комплексов [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://www.cyberleninka.ru/article/n/upravlenie-kadrovym-potentsialom-agropromyshlennogo-i-rybohozyaystvennogo-kompleksov (дата обращения: 20.11.2023).

7. Калиев, Г.А. Стратегические приоритеты развития АПК Казахстана /Г.А. Калиев //Никоновские чтения.-2019.-№24.-С.421-425.

8. Молдашев, А.Б. Основные приоритеты социально-экономического развития сельских территорий, направленные на повышение уровня жизни жителей села (методические рекомендации) /А.Б. Молдашев, Ч.У. Акимбекова, С.Т. Жумашева, Ж.С. Досумова. - Алматы: КазНИИЭАПКиРСТ, 2020. - 34 с.

9. Бельгибаева, А.С. Тенденции рынка труда в Акмолинской области Казахстана /A.С. Бельгибаева, А.Ж. Мусина, М.А. Волохова //Проблемы агрорынка. - 2021. - №1. - С. 163-171.

10. Керимова, У.К. Ключевые проблемы развития агропромышленного комплекса в Казахстане и пути их решения /У.K. Керимова, Г.С. Касенбаев // Вестник университета «Туран». - 2021. - №4. - С. 85-92.

11. Нуржанова, Г.И. Трудовой потенциал сельских территорий Казахстана в условиях цифровизации экономики /Г.И. Нуржанова, Г.K. Сапарова, С.A. Сагинова// Проблемы агрорынка.-2023.-№1. - С.190-198.

12. Putsenteilo, P. The role of institutions in the development of agriculture / P. Putsenteilo, Y. Klapkiv, V. Karpenko, I. Gvozdecka// Bulgarian Journal of Agricultural Science. - 2020. - №26 (1). - P. 23-33.

13. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2023. - URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 22.11.2023).

14. Рахматуллина, Л.И. Состояние кадрового обеспечения отраслей сельского хозяйства оренбургской области /Л.И. Рахматуллина. - Оренбург: АГЕНСТВО ПРЕСС, 2021. - 225 с.

15. Замков, O.O. Математические методы в экономике /O.O. Замков, A.В. Толстопятенко, Ю.Н. Черемных. - Москва: Дело & Сервис, 2019. - 365 с.

16. Гармаш, A.Н. Экономико-математические методы и прикладные модели /A.Н. Гармаш, И.В. Орлова, В.В. Федосеев. - Москва: Издательство Юрайт, 2022. - 328 с.

17. Кыдырбаева, Э.О. Кадровый потенциал аграрного сектора Республики Казахстан: оценка сложившейся ситуации /Э.O. Кыдырбаева, С.K. Байдыбекова, Б.K Шомшекова //Проблемы агрорынка. - 2022. - №4. - С. 190-196.

18. Национальный проект по развитию АПК Республики Казахстан на 2021–2025 гг. [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://www.https://akorda.kz/assets/media/files/porazvitiyu-apk.pdf (дата обращения: 02.02. 2024).

19. Долгушкин, Н.К. Развитие кадрового потенциала сельского хозяйства как базового фактора обеспечения продовольственной безопасности страны /Н.К. Долгушкин, В.Г. Новиков //Международный сельскохозяйственный журнал. - 2023. - №1 (391). - С. 8-15.

20. Гиззатова, А.И. Трудовые ресурсы казахстанского села / А.И. Гиззатова, С.М. Есенгалиева, О.В. Черемухина //Проблемы агрорынка. – 2023. - №3. – С. 169-178.