Қазақстан Республикасының аграрлық секторында цифрлық кеңістікте адами капиталды қалыптастыру

Мақсаты – Қазақстан Республикасының аграрлық саласында адами капиталды қалыптастыру жӛніндегі ағымдағы жағдайға талдамалық шолу, негізгі проблемалар мен мүмкіндіктерді анықтау, сондай-ақ цифрлық трансформация жағдайында еңбек әлеуетін дамытуды оңтайландыру үшін нақты ұсынымдар беру. Әдістері – статистикалық талдау, кӛрсеткіштерді есептеу, жалпылау, монографиялық. Нәтижелері – АӚК-дегі кадрлық резервтердің ауыл шаруашылығы ӛндірісінің кӛлемін ұлғайтудың айқындаушы факторы ретіндегі рӛлі қарастырылған. Цифрландыру жағдайында республиканың аграрлық секторындағы еңбек ресурстарына әсер ететін негізгі факторлар жүйеленген: білікті жұмысшылардың жетіспеушілігі, жұмыс күшінің қартаюы, қолайсыз демографиялық жағдай, ауылдың әлеуметтік инфрақұрылымының дамымауы, еңбекке қабілетті халықтың кӛші-қоны. Жас мамандарды оқыту, сондай-ақ оқу-әдістемелік жүйелердің сапасын арттыру осы міндеттерді шешудің ажырамас бӛлігі болып табылатыны атап ӛтілген. Ауыл тұрғындарының цифрлық сауаттылық деңгейіне, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дәрежесіне талдау жүргізілген. Ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылу жағдайы мен динамикасы, оның ауылдық және қалалық аумақтардағы айырмашылықтары зерттелген, ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың үлесі, білім деңгейі бойынша экономикалық белсенді халықтың құрылымы анықталған. Қорытындылар – зерттеу нәтижелері бойынша агроӛнеркәсіптік кешенде заманауи цифрлық технологияларды тиімді пайдалана алатын кадрларды даярлау қажеттілігі атап ӛтілді, бейіндік дағдылары бар жастарды тарту жӛніндегі шаралар дәлелденген. Кәсіби құзыреттерді жаңарту, салалық стратегиялық мақсаттарды іске асыру үшін кәсіби бағдарлаудың, персоналдың біліктілігін арттырудың үздіксіз тізбегін кеңейту қажет. Ақпараттандыру және цифрландыру жағдайында адами капиталды дамытудың практикалық ұсыныстары келтірілген.

1. Dahlman, C. Harnessing the Digital Economy for Developing Countries: Working Paper No. 334 / C. Dahlman, S. Mealy, M. Wermelinger [Electronic resource]. – 2016.-URL: http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/download/4adffb24-en.pdf (date of access: 22.11.2023).

2. Aletdinova, A.A. Human capital in the information society and the wage difference factors / A.A. Aletdinova, M.A. Bakaev // Proceedings of the International Conference IMS-2017. – New York: ACM Press, 2017. – 109 p.

3. Suieubayeva, S. Satellite systems and digital technologies in agriculture: state, problems, professional competencies / S. Suieubayeva, А. Gola, А. Zakimova // Problems of AgriMarket. – 2023. – №2. – P.81-93. https://doi.org/10.46666/2023-2.2708-9991.08

4. Smagulova, Sh.A. (2020) Digitalization of agriculture in the Republic of Kazakhstan: experience and problems /Sh.A. Smagulova // Problems of AgriMarket.- 2020.-N 1.-P. 149-155.

5. Даулиева, Г.Р. Цифровые системы в сельском хозяйстве Республики Казахстан: вектор успеха / Г.Р. Даулиева, А.А. Ережепова, С.С. Бакытжан // Проблемы агрорынка.- 2022.- N2.- С.56-63. https://doi.org/10.46666/2022-2.2708-9991.05

6. Ammirato, S. Still our most important asset: A systematic review on human resource management in the midst of the fourth industrial revolution / S. Ammirato, A. M. Felicetti, R. Linzalone, V. Corvello, S. Kumar // Journal of Innovation & Knowledge. – 2023. – Vol. 8. – Issue 3, September.-100403. https://doi.org/10.1016/j.jik.2023.100403.

7. Blanco, C. Agricultural composition and labor productivity / C. Blanco, X. Raurich // Journal of Development Economics.- 2022.- Vol. 158.- 102934. https://doi.org/10.1016/j.jdeveco.2022.102934.

8. Rakhimberdinova, M. Role of Development of the Agro-Industrial Complex to Create Areas of Agritourism / M. Rakhimberdinova, E. Nurekenova, M. Ordabayeva, M. Konyrbekov, Y. Saifullina, N. Kuttybaeva // Journal of Environmental Management and Tourism.-2022.- N13(8). –P.2311-2319. https://doi.org/10.14505/jemt.v13.8(64).23.

9. Кожина, К.С. Анализ сущности основных понятий цифровой экономики / К. С. Кожина, Т.Ю. Кудрявцева // Цифровая экономика, умные инновации и технологии: сборник трудов Нац. (Всеросс.) науч.-практ. конф. с зарубежным участием, Санкт-Петербург, Россия, 18-20 апреля 2021г. / Санкт-Петербургский политехнический университет Петра Великого. – СПб.: ПОЛИТЕХ-ПРЕСС, 2021. – С.84-87. https://doi.org/10.18720/IEP/2021.1/22.

10. ] Леднева, О.В. Статистическое изучение уровня цифровизации экономики России: проблемы и перспективы / О.В. Леднева // Вопросы инновационной экономики. – 2021. – Т.11. – № 2. – С. 455-470. doi: 10.18334/vinec. 11.2.111963

11. Belgibayeva, A. Analysis of Sustainable Development of SMEs in Agriculture/ A.Belgibayeva, O. Denissova, M. Kozlova, I. Savchenko, A. Tleubayev, G. Siximbayeva // Journal of Environmental Management and Tourism. – 2022. –Vol. 13(3).– P. 681-694. https://doi.org/10.14505/jemt.v13.3(59).09

12. Abuzyarova, D. The Role of Human Capital in Science, Technology and Innovation. / D. Abuzyarova, V. Belousova, Zh. Krayushkina, Y. Lonshcikova, E. Nikiforova, N. Chichkanov // Foresight and STI Governance.- 2019.- Vol. 13.- N 2.- P. 107–119. https://doi.org/10.17323/2500-2597.2019.2.107.119

13. Кирилова, О.В. Особенности эффективного использования ГИС технологий в цифровой экономике сельского хозяйства / О.В. Кирилова // Агропродовольственная политика России. – 2018. – №. 7-8. – С. 11-13.

14. Ұлттық статистика Бюросы Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар Агенттігі [Электрондық ресурс]. – 2023. – URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған кұні: 12.12.2023).

15. Постановление Правительства Республики Казахстан «Об утверждении Концепции цифровой трансформации, развития отрасли информационно-коммуникационных технологий и кибербезопасности на 2023-2029 годы» от 28 марта 2023 года № 269 [Электронный ресурс]. – URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000269 (дата обращения: 12.12.2023).

16. Курманова, Г.К. Развитие регионального сельского хозяйства Республики Казахстан / Г. К. Курманова, Б. Б. Суханбердина, Б. А. Уразова // Проблемы агрорынка. – 2020. – №. 3. – С. 43-50.