Қазақстан Республикасындағы мал шаруашылығының қазіргі жағдайы, ішкі резервтері және бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары

Ӛзектілігі – мал шаруашылығы саласы барлық елдердің экономикасында стратегиялық орынға ие, ӛйткені ол халықты қолжетімді азық-түлікпен қамтамасыз етеді, осылайша мемлекеттер мен ӛңірлердің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Мақсаты – Қазақстанның мал шаруашылығы ӛнімдерінің нарығы және оның агроӛнеркәсіптік ӛндірістің жай-күйіне әсері; ауыл шаруашылығы малдарының саны бойынша ауыл шаруашылығы ӛндірушілерінің мониторингі; шаруашылықтардың әртүрлі санаттары бойынша мал шаруашылығы кешені ӛнімдерінің кӛлемі мен салыстырмалы артықшылығын талдау; әртараптандыру салаларының негізгі проблемалары мен перспективаларын анықтау қарастырылады. Зерттеу жүргізу кезінде талдау және синтез әдістері, графикалық, экономикалық-статистикалық, жүйелік тәсіл қолданылды. Зерттеу жүргізу кезіндегі ақпараттың негізгі кӛздері – Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросының 2019-2023 жылдардағы деректері, мал шаруашылығы сегментін дамыту жӛніндегі ғалымдардың еңбектері болу керек. Малдардан алынатын ӛнімдердің кӛлемін ұлғайтуды қиындататын негізгі проблемалар белгіленді: ұсақ тауарлы шаруашылықтардың басым болуы; селекцияның тӛмен деңгейі; дамымаған жем-шӛп базасы; ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің еңбек уәждемесінің әлсіздігі. Нәтижелері – авторлар ірі қара мал басының ең кӛп ӛсуі республиканың азықтүлік нарығын қамтамасыз ететін мал шаруашылығы ӛнімдерінің негізгі ӛндірушілері мен жеткізушілері болып табылатын жеке қосалқы және шаруа (фермер) қожалықтарында байқалатынын атап ӛткен. Малдардан алынатын ӛнімдердің кӛлемін ұлғайтуды қиындататын негізгі проблемалар белгіленген: ұсақ тауарлы шаруашылықтардың басым болуы; селекцияның тӛмен деңгейі; дамымаған жем-шӛп базасы; ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің еңбек уәждемесінің әлсіздігі. Қорытындылар – экономиканың аграрлық секторының басым бағыттарының бірі ретінде мал шаруашылығы тауарларының нарықтық тауашасын кеңейту ӛндірістік кооперативтер желісін одан әрі кеңейтуге – ауыл шаруашылығының неғұрлым қолайлы және тиімді нысанына; ауыл шаруашылығы малдарының ӛнімділігін арттыруға; жемшӛп базасын жақсартуға; отандық және шетелдік инвестицияларды тартуға; келешекте жемшӛптің шығыны мен тӛлемі туралы деректерді сақтаудың ақпараттық жүйелерін қолдануға, малдардың физиологиялық жай-күйі, шаруашылық қызметі және мал шаруашылығын дамыту жоспарларын әзірлеу.

1. Каменова, М.Ж. Особенности форм хозяйствования агропромышленного комплекса в устойчивом развитии сельского хозяйства /М.Ж. Каменова, Б.К. Джазыкбаева // Вестник Карагандинского университета. Серия «Экономика». - 2019. -№ 2. - С.52-62.

2. Молдаше, А.Б. Проблемы устойчивого функционирования продовольственной системы Республики Казахстан / А.Б.Молдашев, Г.А.Никитина // Проблемы агрорынка.- 2019.-№2.-С.11-19.

3. Камысбаев, М.К, Агропромышленное производство Казахстана: вопросы диверсификации как приоритетного направления развития / М.К. Камысбаев, А.Б. Молдашев, Г.М. Бердикулова // Проблемы агрорынка.- 2022.-№.- С.13-20.

4. Bhaskara, S. Societal Digital Platforms for Sustainability: Agriculture. Sustainability / S. Bhaskara, S.B. Kamaljit.-2021.-N.13(9).-P. 5048.

5. Ferraris, L. The pursuit of sustainable agriculture in EU free trade agreements / L.Ferraris. - Wageningen: Wageningen Academic Publishers, 2020. - 288 p.

6. Borrero, J.D. A Case Study of a Digital Data Platform for the Agricultural Sector: A Valuable Decision Support System for Small Farmers / J.D Borrero, K.A. Mariscal //Agriculture.- 2022.-N 12(6).-P.767.

7. Bertoglio, R. The Digital Agricultural Revolution / R. Bertoglio, K. Corbo, F.M Renga, M. Matteucci // A Literature review on Bibliometric analysis. -2021.-N9 (1).-P. 62-82.

8. Teixeira, A. Consumer perceptions towards healthier meat products / A. Teixeira, S. Rodrigues // Current Opinion in Food Science. - 2021. - Vol. 38. - P. 147-154.

9. Zanten, H.E. The role of farm animals in a circular food system/ H. Zanten, K. Van Ittersum Martin, J.M. De Boer Imke // Global Food Security, 2019. – N 21.-P.18-22. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2019.06.003.

10. Dalevska, N. A model for estimating social and economic indicators of sustainable development / N. Dalevska, V.Khobta, A.Kwilinski, S. Kravchenko // Entrepreneurship and Sustainability.-2019. - N 6(4). - P.1839-1860.

11. He, Y., Discussion on rural sustainability and rural sustainability science / Y. He., J.Wu, G.Zhou, B.Zhou// Acta Geographica Sinica.-2020. - N 75(4).- P.736-752.

12. Helen, Walls. Food security, food safety & healthy nutrition: are they compatible? / Walls Helen//Global Food Security.-2019.-P.69-71.

13. Эпштейн, Д.Б. Научные основы организационно-экономического механизма поддержки сельских территорий / Д.Б. Эпштейн // АПК: Экономика, управление.- 2022.-№11.- С.36-45.

14. Официальный интернет–ресурс Бюро национальной статистики Агентства Республики Казахстан по стратегическому планированию и реформам [Электронный ресурс].-URL: https://stat.gov.kz/ (дата обращения 08.01.2024).

15. Белова, Т.Н. Продуктовые сегменты агропродовольственного рынка: единый подход или точечное государственное регулирование/Т.Н. Белова, И.Н. Чернышева, Р.С. Губанов // Экономика региона.-2023.-№19(2).- С.511-523.

16. Есина, Ю.Л. Совершенствование региональной инвестиционной политики на основе комплексной программы развития сельских территорий / Ю.Л. Есина, Н.М. Степанкова//Экономикарегиона.-2021.-№1.-С.262-275.

17. Аварский, Н.Д. Проблемы технической модернизации сельскохозяйственных товаропроизводителей и их реализация на современном этапе / Н.Д.Аварский, В.В.Тарин, Х.Н.Гасанова // АПК: Экономика, управление.-2023.-№3.-С.85-96.

18. Шик, О.В. Влияние государственной поддержки на сельскохозяйственных производителей и потребителей в России / О.В Шик //Вопросы экономики.-2023.-№4.-С.67-84.