«Индустрия-5.0» тұжырымдамасы шеңберінде агроөнеркәсіптік кешен объектілерін басқарудың инновациялық жүйесі

Мақсаты - «Индустрия-4.0» және «Индустрия-5.0» тҧжырымдамаларының негізгі ережелерін баяндау, агроӛнеркәсіптік кешен объектілері мен бесінші ӛнеркәсіптік революцияның цифрлық трансформациясының негізгі бағыттарын кӛрсету.

Әдістері - жҥйелік тәсіл, салыстырмалы талдау, сараптамалық-аналитикалық.

Нәтижелері - «Индустрия-5.0» негізгі қҧрамдас бӛлігі роботтарды, коботтарды, ҥлкен деректер технологияларын, блокчейнді және жасанды интеллектті ӛндірістік процестерде кеңінен қолдану болып табылады. «Индустрия-5.0» жобалары шеңберінде цифрлық экономиканы дамытудың перспективалық ҥрдістерінің бірі фирмаларды, кәсіпорындарды, бизнес-қҧрылымдарды басқаруда пайдаланылатын робот-менеджерлерді қҧру және енгізу болып табылады. Робот-менеджердің қҧрылымдық схемасы және жҧмыс сипаттамасы, шаруашылық жҥргізуші субъектінің бӛлімшелерінен кіріс ақпаратын енгізу блоктары және деректерді статистикалық және динамикалық талдауды қамтамасыз ететін аналитикалық, оңтайлы басқару теориясы, жасанды интеллект әдістері мен модельдері, анық емес логика және нейрондық желілер негізінде ҥйлестірудің оңтайландыру мәселелерін шешу моделі, басқару әрекеттері мен таңдау нәтижелерінің әртҥрлі нҧсқаларын әзірлеу блоктары ҧсынылған олардың ішіндегі ең қолайлысы және ақпараттық-анықтамалық, басшыға ӛндірістік-шаруашылық қызметтің жайкҥйі туралы қажетті мәліметтерді иеленуге мҥмкіндік береді.

Қорытындылар - аграрлық секторда Робот-менеджерлерді тарату сандық технологияларды пайдалануды қамтамасыз етеді: ҥлкен деректер, алгоритмдік интеллект, таратылған тізілім технологиялары (блокчейн), аддитивті технологиялар, сымсыз байланыс технологиялары және т.б. ауыл шаруашылығы саласында Робот-менеджерлерді тарту ӛндірістің рентабельділігін арттыру, оның экономикалық кӛрсеткіштерін жақсарту ҥшін қолайлы жағдайлар жасайды. Оларды игеру ӛндірістің ағымдағы шығындарын және ӛнімнің ӛзіндік қҧнын тӛмендетуге бағытталған, бҧл қалыптасқан экономикалық жағдайда олардың жҧмыс істеуінің қаржылық жағдайын оң ӛзгерту мақсатында ауыл шаруашылығы тауарын ӛндірушілер ҥшін бірінші кезектегі қажеттілік болып табылады.

1. Sorescu, Alina. Innovation in the digital economy: a broader view of its scope, antecedents, and consequences / Alina Sorescu, Martin Schreier //Journal of the Academy of Marketing Science.- 2021.- Vol. 49(6).- P. 627–631.

2. Gagulina, N. Innovation-driven development and quality of living under conditions of digital economy / N. Gagulina, A. Samoylov, A. Novikov & E. Yanova // International Journal of Information Management.- 2018.- N 43.- P. 328-341. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2018.07.004

3. Suieubayeva, S. N. Satellite systems and digital technologies in agriculture: state, problems, professional competencies / S. N. Suieubayeva, A. Gola, A. M. Zakimova // Problems of AgriMarket. – 2023.– № 2. – P. 81-95.

4. Мефферт, Ю. Настольная книга по цифровизации бизнеса / Ю. Мефферт, В. Кулагин, А. Сухаревски. –М.: Изд-во “ Альпина Паблишер”. Бизнес, 2023. – 286 с.

5. Matt D.T. and Rauch E. The Role of Small- and Medium-Sized Enterprises in the Transformation / D. Matt and E. Rauch//Industry 4.0 for SMEs , 2020.- 36p.

6. Houneida, B. B. The Effects of Human Capital on the Total Quality Management: High Technology Sectors / B. B. Houneida & H.Slim // Journal of Management Research.- 2018.N.10(3).- P.1-13. https://doi.org/10.5296/jmr.v10i3.13103

7. Шеве, Г. Management of the digital economy organizations / Г. Шеве, С.Хюзиг .- М.: “Knorus”, 2023. - 232 p.

8. Вайл, Питер. «Цифровая трансформация бизнеса: Изменение бизнес-модели для организации нового поколения / Питер Вайл, Стефани Ворнер. – М.: “Альпина Паблишер”. Бизнес, 2019. – 319 с.

9. Равин, Джесутан. «Реинжиниринг бизнеса. Как грамотно внедрить автоматизацию и искусственный интеллект» / Джесутан Равин, Джон Будро.- М.: “Альпина Паблишер”. Бизнес, 2020. – 331 с.

10. Томас, Сибел «Цифровая трансформация. Как выжить и преуспеть в новую эпоху» / / Савицкий Михаил, Щеглова Кейт, Пахорукова Ксения. – М.: МИФ, 2021. - 237 c.

11. Baımukhamedov, M.F. Digitalization and robotization of the economy / M.F. Baımukhamedov, A.M Baimukhamedova // Saarbrucken: Lambert Academic Publishing, 2022. – 112 p.

12. West, D. M. The future of work: robots, AI, and automation / D. M. West.-Washington: Brookings Institution Press, 2018.- 219 p.

13. Ashmarina, S. Digital Transformation of the Economy: Challenges, Trends and New Opportunities. Springer Natur Switzerland/ S. Ashmarina, A.Mesquita, M.Vochozka.- 2020.- P.715. https://doi.org/10.1007/978-3-030-11367-4

14. Баймухамедов М.Ф.Цифровая трансформация предприятий в условиях цифровизации экономики / М.Ф. Баймухамедов, А.М Баймухамедова, Г.С. Баймухамедова // Вестник Карагандинского университета. Серия Экономика.-2021.- №4 (104).- С. 34-46.

15. Baimukhamedova, A.M. Some aspects of robotization of the economy and creation of a robot manager / A.M. Baimukhamedova, M.F. Baımukhamedov, G.S. Baimukhamedova // Al Farabi Bulletin of the National University. Economics Series.- 2021.-Т. 137.- № 3.- P.139-146.

16. Digital Economy. Information of the U.S. Department of Commerce [Electronic resource].- 2021.-URL: //https://www.commerce.gov/news/blog/2022/11/commerce-departments digital-economy-agenda.//https://www.commerce.gov/news/blog/2022/11/commerce-departmentsdigital-economy-agenda ( date of access: 18.09.2023).