Қазақстанның сүт өнеркәсібі: аймақтық аспект

Мақсаты – республикадағы шаруашылықтардың барлық санаттары бойынша сҥтті ӛндіру мен ӛңдеудің жай-кҥйіне баға беру, елдің азық-тҥлік қауіпсіздігіне қол жеткізу мақсатында халықты ӛз ресурстары есебінен азық-тҥлікпен қамтамасыз ету ҥшін сҥт ӛнеркәсібін дамытудың рӛлін кӛрсету.

Осы зерттеу аясында жалпы ғылыми әдістер қолданылды – жҥйелеу, салыстыру, статистика, факторлық, жалпылау.

Нәтижелері - Қазақстанда сҥттің қажетті кӛлемін алу ҥшін қолайлы географиялық және климаттық ресурстық әлеует бар екендігі атап ӛтілді; ҥздік шет мемлекеттердің сҥт саласын басқару бойынша библиографиялық материалдарға шолу ұсынылды; ӛңделген шикізаттың жоғары индикаторлары бар қазақстандық ӛңірлерді бағалау жҥзеге асырылды; ірі қара мал ӛсірумен және сҥт ӛнімдерін шығарумен айналысатын жеке шаруашылық жҥргізуші субъектілердің жоғары ҥлесі кӛрсетілді; шикі сҥттің сапасы тӛмен, оны жоғары сапалы сҥт ӛнімдерін дайындау ҥшін пайдалануға мҥмкіндік бермейтін себептер ашылды; қайта ӛңдеуші сҥт зауыттарының техникалық жарақтандырылуының жеткіліксіз деңгейіне баса назар аударылды; сҥт-тауар фермаларында цифрлық технологияларды автоматтандыру және енгізу қажеттілігі негізделді; жеке қосалқы (фермерлік) шаруашылықтардың ұсақ тауарлылығына байланысты сҥт ӛнімдерінің ассортиментін кеңейту проблемалары анықталды; инновациялық жабдықтардың, сҥт шикізатын сақтау мен тасымалдаудың жетіспеушілігінің елеулі қатерлері белгіленді.

Қорытындылар - сҥт-тауар фермаларын жаңғырту мен цифрландыруды арттыру бойынша ұсынымдар әзірленді. Авторлар инновацияларды пайдалану сҥт ӛңдеу кәсіпорындарына сапалы жаңа сипат беруі, ӛңдеушілердің техникалық-технологиялық әлеуетін және олардың қызметінің экономикалық тиімділігін арттыруы, сиыр сҥтінен жасалған тағам ӛнімдерінің тұтыну қасиеттері мен тауарлық позицияларын жақсартуы тиіс деп атап кӛрсетеді.

1. FAO. The importance of Ukraine and the Russian Federation for global agricultural markets and the risks associated with the war in Ukraine. Food and Agriculture Organization of United Nations, Rome. [Electronic resource]. – 2022.-URL: https://www.fao.org/documents/card/en/c/cb9013en (date of access: 10.10.2023).

2. Индекс продовольственных цен ФАО. Food and Agriculture Organization of United Nations [Электронный ресурс]. – 2023.-URL: https://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/ru/ (date of access: 14.10.2023).

3. Bórawski, P., Pawlewicz, A., Parzonko, A., Harper, J.K., Holden, L. Factors Shaping Cow’s Milk Production in the EU / P.Bórawski, A.Pawlewicz, A.Parzonko, J.K. Harper, L. Holden // Sustainability. – 2020. - Vol. 12. – N. 1. – P. 420.

4. Masera, K. An investigation of the recent advances of the integration of solar thermal energy systems to the dairy processes / K. Masera, H. Tannous, V. Stojceska, & S. Tassou // Renewable and Sustainable Energy Reviews. – 2023. – Vol. 172. - 113028.

5. Leddin, C. How can improved farmer decisions and farm system impacts resulting from the use of digital forage measurement technologies on dairy farms be valued? / C. Leddin, E. Morse-McNabb, K. Smith, C. Ho, & J. Jacobs // Agricultural Systems. – 2023. – Vol. 212, 103755.

6. Maretto, L. The adoption of digital technologies in the manufacturing world and their evaluation: A systematic review of real-life case studies and future research agenda / L. Maretto, M. Faccio, & D. Battini // Journal of Manufacturing Systems. – 2023. – Vol. 68, P. 576–600.

7. Neethirajan, S. Digital Livestock Farming / S. Neethirajan & B. Kemp // Sensing and Bio-Sensing Research. – 2021. – Vol. 32, 100408.

8. Klerkx, L. A review of social science on digital agriculture, smart farming and agriculture 4.0: New contributions and a future research agenda / L. Klerkx, E. Jakku, & P. Labarthe // NJAS: Wageningen Journal of Life Sciences. – 2019. – Vol. 90–91. – N. 1, P. 1–16.

9. Smagulova, Sh.A. Grain complex of Kazakhstan on the example of grain-growing regions / Sh.A. Smagulova, M.D. Saiymova, A.S. Mukhametzhanov // Проблемы агрорынка. – 2023. - №3. - С.120-130.

10. Даулетханова, Ж.Д. Қазақстанның агроөнеркəсіптік кешенінде цифрлық технологияларды пайдалану / Ж.Д. Даулетханова, К.С. Алпысбаев, Ж.С. Абельдинова // Central Asian Economic Review. – 2023. - №1 – C.111-121.

11. Bureau of National Statistics of the Agencies for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan. Statistics of agriculture, forestry, hunting and fisheries. [Electronic resource]. – 2022.-URL: https://old.stat.gov.kz/region/77208141/statistical_information/industry/1014 (date of access: 02.10.2023).

12. Tukker, A. Environmental Impact of Products (EIPRO)—Analysis of the Life Cycle Environmental Impacts Related to the Final Consumption of the EU-25 / A. Tukker, G. Huppes, J.B. Guinée, R. Heijungs, A. de Koning, L. van Oers, S. Suh, T. Geerken, M. van Holderbeke, B. Jansen et al. // Main Report, IPTS/ESTO Project, European Commission, Joint Research Centre, Brussels, Belgium. - 2006, P. 139. Available at: http://ec.europa.eu/environment/ipp/pdf/eipro_report.pdf (date of access: 07.10.2023).

13. Bureau of National Statistics of the Agencies for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan. Statistics of standard of living.2022. [Electronic resource]. – 2023.-URL: https://stat.gov.kz/en/industries/labor-and-income/stat-life/publications/ (date of access: 29.09.2023).

14. Statista Search Department. Milk produced per cow in the United States from 1999 to 2023 (in pounds) [Infographic]. Statista. [Electronic resource]. – 2023.-URL: https://www.statista.com/statistics/194935/quantity-of-milk-produced-per-cow-in-the-us-since-1999/.

15. Злая, Т. Молоко: Равнение на Северный Казахстан / Т. Злая // Газета “АгроЖизнь”. – 2023. - №4. – С.143.

16. Молдашев, А.Б. Субсидирование молочной отрасли в Казахстане: состояние, проблемы, решения / А.Б. Молдашев, С.Т. Жұмашева, Г.А. Джамбаева // Проблемы агрорынка. – 2023. - №1.- С.71-79.

17. Курмангалиева, А. Четыре молочно-товарные фермы построят в Туркестанской области / А. Курмангалиева, Е. Әбіш // Khabar24 [Электронный ресурс]. – 2023. - URL: https://24.kz/ru/news/economyc/item/590750-chetyre-molochno-tovarnye-fermy-postroyat-v-turkestanskoj-oblasti (дата обращения: 12.10.2023).

18. Михеева, Н. Цифровые технологии идут на фермы Востока // КазахЗерно.kz [Электронный ресурс]. – 2023. - URL: https://kazakh-zerno.net/200852-cifrovye-tehnologii-idut-na-fermy-vostoka/ (дата обращения: 15.10.2023).