Қазақстанның жеміс-көкөніс өндірісі: жай-күйі, проблемалары және оларды шешу жолдары

Бҥкіл әлемде жеміс-кӛкӛніс секторын дамытуға ерекше кӛңіл бӛлінеді. Жемістер мен кӛкӛністерді ӛндіру-агроӛнеркәсіптік кешеннің маңызды құрамдас бӛлігі және республиканың шағын және орта тауар ӛндірушілерінің кірістері мен азық-тҥлік қауіпсіздігі тұрғысынан ауыл шаруашылығы қызметінің ең кӛп таралған тҥрлерінің бірі. Жеміс-кӛкӛніс ӛнімдері ӛмірлік маңызды минералдар мен дәрумендердің кӛзі бола отырып, диетадағы негізгі орындардың бірін алады және қажетті тауарлардың бірі болып табылады.

Мақсаты – жеміс-кӛкӛніс ӛндірісінің тиімділігін арттырудың ӛзекті мәселелері және оның әлеуетті мҥмкіндіктері қарастырылды.

Әдістері – ел халқын азық-тҥлікпен қамтамасыз ету ҥшін шешілуі маңызды проблемаларды анықтауға мҥмкіндік беретін талдау, салыстыру, жалпылау.

Нәтижелері – бау-бақша ӛнімдерінің нарықтық саудасының әлемдік тәжірибесінің тәжірибесі зерттелді. Авторлар элиталық тұқым шаруашылығы шаруашылықтары мен сорт оригинаторларын мемлекеттік қолдау шараларын әзірлеу және іске асыру, кӛкӛністерді, жидектер мен жемістерді дайындау, сақтау, ӛңдеу және ӛткізу ҥшін инфрақұрылымды құру және қалпына келтіру, экологиялық таза ӛсімдік шикізатының кӛтерме нарықтарын ұйымдастыру қажеттілігін негіздейді. Жеміс-кӛкӛніс қосалқы кешенінің жағдайы кӛрсетілген. Тҥрлі ұйымдық-құқықтық субъектілердің жеміс-кӛкӛніс дақылдарын ӛсіру кӛлеміне талдау жасалды. Шетелде жеміс-кӛкӛніс тауарларын ӛткізудің тиімді жҥйесінің, ӛнімді тарату механизмдерінің мысалдары келтірілген. Жеміс-кӛкӛніс саласын мемлекеттік реттеу және ынталандыру қажеттілігі атап ӛтіледі.

Қорытындылар – ішкі тұтынушылық сұранысты толық қанағаттандыруға қабілетті жеміс-кӛкӛніс бағытындағы бәсекеге қабілетті және тұрақты агроқұрылымдардың әлеуетін кеңейту және одан әрі арттыру ҥшін барлық алғышарттар бар. Бұған ресурстарды ҥнемдейтін жаңа технологияларды енгізу, климаттың ӛзгеруіне бейімделуді, қоршаған ортаны қорғауды, азық-тҥлік жеткізу тізбегіндегі тепе-теңдікті сақтауды ескере отырып, жоғары технологиялық жобаларды жҥзеге асыру арқылы қол жеткізуге болады.

1. ВОЗ определила норму потребления фруктов и овощей в день [Электронный ресурс].–2016.– URL: https://www.normoflorin.ru/voz-opredelila-normu-potrebleniya-fru (дата обращения: 24.02.2023).

2. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс].- 2023. – URL: https://www.stat.gov.kz/ (дата обращения: 03.11.2023).

3. Тепличный бизнес: развитие продолжается // Аграрный сектор, №2(40), июнь 2019г. https://agrosektor.kz/agrotema-online/teplichnyj-biznes-razvitie-prodolzhaetsya.html

4. АгроИнфо Информационное агенство Овощеводство Казахстана требует модернизации [Электронный ресурс]. -2023. – URL: https://www.agroinfo.kz/ovoshhevodstvo-kazaxstana-trebuet-modernizacii/ (дата обращения: 03.11.2023).

5. Борисенко, А. Развитие оптовой торговли плодоовощной продукцией на основе зарубежного опыта / А. Борисенко //Международный сельскохозяйственный журнал. – 2017. - №2. – С.26–30.

6. Маркетинговое исследование. Анализ производства и потребления овощей, состояние тепличной отрасли в Республике Казахстан [Электронный ресурс]. – 2015. -URL -: https:/www.docs.yandex.ru/ (дата обращения: 03.11.2023).

7. Лещиловский П.В.,. Гусаков В.Г., Кивейша Е.И. Развитие рыночных отношений и рыночной инфраструктуры в овощепродуктовом подкомплексе [Электронный ресурс] 2023. -URL: https://www.economy-ru.com/selskogo--hozyaystva-ekonomika/razvitie-ryinochnyih-otnosheniy-ryinochnoy-36221.html (дата обращения 03.11.2023).

8. Агрокорзина. Материалы аграрной тематики. Особенности сбыта плодоовощной продукции: эффективные системы маркетинга. [Электронный ресурс] - 2019. URL: https://nart.ru/2019/04/12/osobennosti-sbyta-plodoovoshhnoj--produktsii--effektivnye--sistemymarketinga/) (дата обращения: 03.11.2023).

9. Кириенко Н.В. Система сбыта продукции сельского хозяйства и перабатывающих отраслей зарубежный. Институт системных исследований в АПК Беларуссии [Электронный ресурс] - 2016. URL: https://www.studfile.net/preview/5611747/page:44/ (дата обращения: 03.11.2023).

10. Г.У. Акимбекова., Г.К. Егизбаева, Е. Хорска Advantages of formation and agricultural cooperatives in the Republic of Kazakhstan // Espacios (Revista). – 2018. – №36. – С.18.

11. Агирбов, Ю. Рынок картофеля и плодоовощной продукции / Ю. Агирбов // АПК: экономика и управления. – 2018. – №12. – С.50–59.

12. Благоев, А. Оптимальное планирование производства и переработки овощей и фруктов / А. Благоев. - М.: Агропромиздат, 2018. – 20 с.

13. Абдыкалиева Ж.Ш., Казиева А.Н., Маевский Д.П. Сельскохозяйственная кооперация в Казахстане: состояние и потенциальные возможности / Ж.Ш. Абдыкалиева, А.Н. Казиева, Д.П. Маевский //Проблемы агрорынка. – 2021. - №2, С.171-179.

14. Минаков, И.А. Интеграционные процессы в плодоконсервном подкомплексе / И.А. Минаков // АПК: экономика, управление. - 2015. - № 7. – С.35-42.

15. Акимбекова, Г.У. Современное состояние и потенциал развития сферы хранения и переработки плодоовощной продукции в республике Казахстан / Г.У. Акимбекова, А.С. Сапаров, А.Б. Баймуханов, У.Р. Каскабаев // Проблемы агрорынка.-2018.-№4.-С.125-133.