Қазақстанның Қызылорда облысының күріш өсіру саласы: бәсекеге қабілеттілікті арттыру жолдары

Мақсаты - Қызылорда облысының кҥріш шаруашылығы саласының қазіргі жайкҥйін талдау және оны одан әрі дамыту жӛнінде ұсынымдар әзірлеу.

Әдістері - зерттеу барысында деректерді іріктеуге жҥйелік тәсіл, сандық және сапалық әдістер, салыстыру және жалпылау әдістері, логикалық, статистикалық, корреляциялық-регрессиялық талдау қолданылған.

Нәтижелері - авторлар осы аймақта кҥріш шаруашылығын дамытудың маңыздылығын кӛрсетті, кҥріш ӛндіру және сату динамикасын ұсынды, облыстың кҥріш шаруашылықтарының тиімділігіне баға берілген. Соңғы жылдары бұл дақылдың ӛндірісі қысқарып, сәйкесінше кҥріш кешенінің жұмыс істеу тиімділігінің кӛрсеткіштері тӛмендегені анықталған. Кҥріш егу секторы бәсекелестік артықшылықтармен сипатталатындығына байланысты мақалада Қазақстанның осы нарықтық сегментіндегі бәсекелес ҥш кӛшбасшы компанияның қызмет деңгейі талданады. Кҥшті және әлсіз жақтары анықталды, сондай-ақ кҥріш ӛсіру саласының мҥмкіндіктері мен қауіптері анықталды.

Қорытындылар - елдегі азық-тҥлік қауіпсіздігін, әлеуметтік тұрақтылықты және жалпы экономикалық ӛсуді қамтамасыз ету ҥшін кҥріш шаруашылығының маңыздылығы дәлелденді. Бірінші кезекте егіс алқаптарын оңтайландыру, заманауи технологиялар мен техниканы қолдану, кҥріш ауыспалы егістерінің жалпы тҥсімі мен ӛнімділігін арттыруға мҥмкіндік беретін инновацияларды енгізу жӛніндегі шаралар кешенін жҥзеге асыру болып табылады. Мұндай дәстҥрлі қызмет саласы перспективалы болып табылады және экспорттық әлеуетке ие. Экспортын ұлғайту, кҥріш суару жҥйелерін қайта құруда мемлекеттік қолдау, тұқым шаруашылығын субсидиялау, механикаландыру құралдарын жаңарту, нормативтікәдістемелік қамтамасыз ету, кадрлар даярлау мақсатында ӛнімге сұранысты арттыру, оны нарыққа жылжыту жҥйесін құру қажеттілігі атап ӛтілген.

1. Yadev, S. Feeding the world while caring for the planet / S. Yadev, V. Kumar // Direct Seeded Rice Consortium. - 2018. - № 1(2). – P. 1-18.

2. Bin Rahman, A.N.M. Trends in rice research: 2030 and beyond. / A.N.M. Bin Rahman, J. Zhang // Food and Energy Security. – 2022. - № 12 (2). – Р. 1-17. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/fes3.390

3. Aremu, J.O. Prospects and Challenges of Sustainable Rice Production in Igbemo Ekiti, Southwest Nigeria / J.O. Aremu, B. Akinwamide // European Journal of Educational and Social Sciences. – 2018. - № 3(2). – Р. 125-143. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ejees/issue/40157/477681

4. Кызылординский рис экспортируется в 19 стран мира [Электронный ресурс]. - 2021. - URL: https://clck.ru/353guz (дата обращения: 24.12.2021).

5. Осипова, И. Производство риса в Казахстане упадет вдвое [Электронный ресурс]. 2022. - URL: https://clck.ru/353h5r (дата обращения: 08.09.2022).

6. Управление сельского хозяйства и земельных отношений Кызылординской области (2017-2021гг.) [Электронный ресурс]. - 2022. - https://clck.ru/353hUt (дата обращения: 29.12.2022).

7. Бюро национальной статистики агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан (2018-2022 гг.) [Электронный ресурс]. - 2023. - https://stat.gov.kz/ru/region/kyzylorda/spreadsheets/?industry=1485&year=2022&period=&name=38635 (дата обращения: 30.05.2023).

8. Бұхарбаева, А.Ж. Қазақстан Республикасы Қызылорда облысының күріш шаруашылығы: қалыптасқан үрдістер мен жаңа мүмкіндіктер / А.Ж. Бұхарбаева, Л.Т. Алшембаева, Г.Н. Бисембаева //Аграрлық нарық проблемалары. – 2022. - № 3. - Б. 127-135. DOI: 10.46666/2022-3.2708-9991.14

9. Tuyen, M.C. Perceptions, Problems and Prospects of Contract Farming: Insights from Rice Production in Vietnam / M.C. Tuyen, P. Sirisupluxana, I. Bunyasiri, P.X. Hung // Sustainability. – 2022. - № 14 (19), 12472. https://www.mdpi.com/2071-1050/14/19/12472

10. Жұмашева, С.Т. Қазақстанның Қызылорда облысының күріш өсіру саласы: даму үрдістері мен перспективалары / С.Т. Жұмашева, Ш.М. Қантарбаева, А.Е. Муханова //Аграрлық нарық проблемалары. – 2021. - № 1. - Б. 13-21. DOI: 10.46666/2021-1.2708-9991.01

11. Bukharbayeva, A.Zh. Regional specifics and directions of the agricultural products export in terms of the economic integration /A.Zh. Bukharbayeva //Reports of National Academy of sciences of the Republic of Kazakhstan. – 2019. – № 2. – P. 223-233.

12. Berdibaev, N.M. Protection of Honor, Dignity and Business Reputation in the System of Modern Civil Law / N.M. Berdibaev, K.T. Bitemirov, S.V. Tlepina, A.S. Smagulova, B.I. Nakipov, M.S. Moldaliev, N.M. Zayed // Journal of Legal, Ethical and Regulatory Issues. – 2021. - № 24 (4). – Р. 1-9.

13. Официальный интернет сайт акимата Кызылординской области [Электронный ресурс]. - 2021. - URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/kyzylorda?lang=ru (дата обращения: 23.01.2022).

14. Kruseman, G. Rural transformation and the future of cereal-based agri-food systems / G. Kruseman, K.A. Mottaleb, K. Tesfaye, S. Bairagi, R. Robertson, D. Mandiaye, S. Prager // Global Food Security. – 2020, 26:100441. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2020.100441

15. Choudhary D. Rice Subsector Development and Farmer Efficiency in Nepal: Implications for Further Transformation and Food Security / D. Choudhary, K. Banskota, NP. Khanal, AJ. McDonald, TJ. Krupnik, O. Erenstein // Front. Sustain. Food Syst. – 2022, 5:740546. DOI: 10.3389/fsufs.2021.740546