Астық егетін өңірлер мысалында Қазақстанның астық кешені

Мақсаты – Қазақстанның астық егетін өңірлерінің мысалында астық нарығының дамуын экономикалық бағалау және ұсынымдар әзірлеу.

Әдістері – библиометриялық, салыстырмалы, графикалық, статистикалық, жалпылау және жүйелік талдау.

Нәтижелері – азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін әлемдік экономиканы дамытудың тұрақсыз жағдайларында астық өнімін өндіру мен оған қол жеткізудің маңызы зор екені анықталған; дәнді дақылдарды өсірудің тиімділігі бойынша әдеби дереккөздерге тақырыптық шолу жасалған, онда авторлар фермерлерді мемлекеттік қолдауға, цифрлық технологияларды пайдалануға, өнімділіктің өсуіне, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігіне қол жеткізуге баса назар аударған. Республикада астық жинауға және экспорттауға әсер ететін факторлар анықталған. Елдің өңірлік бөлінісінде ауыл шаруашылығы саласына инвестициялар ағынын саралау жүргізілген. Қостанай, Солтүстік Қазақстан және Ақмола облыстары экономикасының нақты секторын дамытудың неғұрлым көп сатып алынатын астық әлеуеті бар әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері қаралған. Соңғы 10 жылдағы осы өңірдегі астық өндірісінің индикаторлары динамикада талданған. Облыстардың астық шаруашылықтарының мысалында жалпы астық жинау көлеміне әсер ететін негізгі параметрлердің өзгеру деңгейі есептелген. Қазақстандық астық егетін аудандарда астық дақылдарын өндірудің теріс ауытқуының және оң үрдісінің себептері анықталған. Дәнді дақылдардың өнімділігін, бәсекеге қабілеттілігін және экспортын арттыру бағыттары ұсынылған.

Қорытындылар – көлік инфрақұрылымын салу, шетелдік инвесторлар ағыны, цифрландыру және АӨК инновацияларын енгізу бойынша мемлекеттік субсидиялау негізінде астық саласы үшін өңірлер деңгейінде қолайлы жағдайлардың болуы негізделген. Жоғары инфрақұрылымдық және логистикалық шығындарды қысқарту, биржалық сауданың деңгейін арттыру, инвестициялауды ұлғайту қажет.

1. The State of Food Security and Nutrition in the World 2023. Urbanization, agrifood systems transformation and healthy diets across the rural–urban continuum. Rome, FAO [Electronic resource].-2023.-Available at: https://www.fao.org/documents/card/en/c/cc3017en (date of access: 19.06.2023).

2. Wang, Y., Huang, P., Ashiq Khan, Z., Wei, F. Potential of Kazakhstan’s grain export trade / Y. Wang, P.Huang, Z. Ashiq Khan, F. Wei // Ciencia Rural. – 2022. - Vol. 52. - N.1. – 20210199.

3. Bahloul, J., Al-Husseinawi, J. The Impact of Climate Changes on Food Security. Wheat and Barley Production in Iraq 2019-2021 as a Model / J. Bahloul, J. Al-Husseinawi // Hammurabi journal for studies. - 2022. - Vol. 41. - P. 75-92.

4. Milani, P., Torres-Aguilar, P. The whole grain manifesto: From Green Revolution to Grain Evolution / P. Milani, P. Torres-Aguilar // Global Food Security.-2022.-Vol.34.-Р. 500-649.

5. Economic Viability and Sustainability in Baking Industry/ Simeuna – Bread Producer with Own Grain Production In Baking Business Sustainability Through Life Cycle Management [Electronic resource].- 2023.- Available at: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-031-25027-9_14 (date of access: 19.07.2023).

6. Liu, J., Ge, X., Chen, F. Spatial Differentiation of Non-Grain Production on Cultivated Land and its Driving Factors in Coastal China / J.Liu, X.Ge, F.Chen // Sustainability. – 2021. - Vol. 13. - N. 23. – 13064.

7. Buckler, E.S. Novel technologies for emission reduction complement conservation agriculture to achieve negative emissions from row-crop production / E.S. Buckler // Agricultural sciences. – 2021. - Vol. 118. - N. 28. - Р.118-131.

8. Soliani, R.D. Logistics and Transportation in Brazilian Agribusiness: The Flow of Grain Production / R.D. Soliani // Journal of Economics, Business and Management. – 2022. - Vol. 10. - N. 3. – Р. 210-219.

9. Owino, V., Kumwenda, C., Ekesa, B., Parker, M.E., Ewoldt, L., Roos, N., Lee, W.T., Tome, D. The impact of climate change on food systems, diet quality, nutrition, and health outcomes: A narrative review / V. Owino, C. Kumwenda, B.Ekesa, M.E. Parker, L. Ewoldt, N. Roos, W.T. Lee, D. Tome // Climate, Ecology and People. 2022 - Vol. 4. - 941842.

10. Zhang, H., Zhao, F., Han, K. Optimization analysis of grain self-production and import structure based on carbon footprint / H.Zhang, F.Zhao, K.Han // China Agricultural Economic Review. – 2022. - Vol. 14 - N. 4. – Р. 741-757.

11. Belton, B., Rosen, L., Middleton, L., Ghazali, S., Mamun, A.-A., Shieh, J., et al. COVID-19 impacts and adaptations in Asia and Africa's aquatic food value chains / B. Belton, L. Rosen, L. Middleton, S. Ghazali, A.-A. Mamun, J. Shieh // Marine Policy. – 2021. - Vol. 129. – 104523.

12. Gerard, F., Imbert, C., Orkin, K. Social protection response to the COVID-19 crisis: options for developing countries / F. Gerard, C. Imbert, K. Orkin // Oxford Review of Economic Policy. – 2020. - Vol. 36. - P. 281-296.

13. Смагулова, Ш.А., Кожахметова, Д.Ш., Исмуратова, Г. Экспорт казахстанского зерна: основные направления и перспективы / Ш.А. Смагулова, Д.Ш. Кожахметова, Г. Исмуратова // Проблемы агрорынка.–2023.- №1.- С.50-56.

14. Global Economic Prospects [Electronic resource]. - 2023.- Available at: https://www.vsemirnyjbank.org/ru/news/press-release/2023/06/06/global-economy-on-precarious-footingamid-high-interest-rates (date of access: 10.06.2023).

15. Итоги 2022 года: рост производства зафиксирован практически по всем видам сельхозпродукции [Электронный ресурс].- 2023.-URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/moa/press/news/details/487599?lang=ru (дата обращения: 30.06.2023).

16. В первом полугодии экономика Казахстана выросла на 5% [Электронный ресурс]. - 2023. -URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/v-pervom-polugodii-ekonomika-kazakhstana-vyrosla-na-5-24724 (дата обращения: 12.07.2023).

17. Рост в сельском хозяйстве Казахстана за 2022 год составил 9,1% [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.apkinform.com/ru/news/1531498 (дата обращения 11.01.2023).

18. Kazakhstan exported a record volume of grain [Electronic resource].-2023.-Available at: https://www.gov.kz/memleket/entities/mti/press/region-news/details/12607?lang=en (date of access: 13.05.2023).

19. Investments statistics [Electronic resource]. - 2023. - Available at: https://www.old.stat.gov.kz/official/industry/161/statistic/6 (date of access: 27.06.2023).

20. Более 113 млрд тенге направлено на развитие костанайского АПК [Электронный ресурс]. - 2022.-URL: https://www.inform.kz/ru/bolee--113--mlrd--tenge--napravleno-na-razvitiekostanayskogo-apk_a4006305 (дата обращения: 03.04.2023).

21. Более 4 млн га засеяли аграрии Костанайской области в 2023 году [Электронный ресурс]. - 2023.- URL: https://www.bossagro.kz/36022-bolee-4-mln-ga-zaseyaliagrarii-kostanajskoj-oblasti-v-2023-godu/ (дата обращения: 09.07.2023).

22. Общая посевная площадь в 2023 году составит более 23 млн га - МСХ РК [Электронный ресурс].- 2023.- URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/obshchaya-posevnaya-ploshchad-v-2023-godu-sostavit-bolee23-mln-ga-mskh-rk-23132 (дата обращения: 30.05.2023).

23. Smagulova, Sh.A., Yermukhanbetova, A., Akimbekova, G., Yessimzhanova, S., Razakova, D., Nurgabylov, M., Zhakupova, S. Prospects for Digitalization of Energy and AgroIndustrial Complex of Kazakhstan / Sh.A. Smagulova, A. Yermukhanbetova, G. Akimbekova, S. Yessimzhanova, D. Razakova, M. Nurgabylov, S. Zhakupova // International Journal of Energy Economics and Policy. - 2022. - Vol. 12. - N. 2. – Р. 198-209.