Шығыс Қазақстан облысының май өнеркәсібі: өсу резервтері

Мақсаты – Шығыс Қазақстан облысының Май кешенінің қазіргі жағдайы мен перспективаларына мониторинг жүргізу, оның дамуына кедергі келтіретін себептерді анықтау.

Әдістері – баланстық, дерексіз-логикалық, статистикалық-экономикалық, монографиялық.

Нәтижелері – Шығыс аймақтың мысалында соңғы бес жылдағы май өндірісі мен май өнеркәсібі талданған. Май саласының жұмыс істеуінің салалық, өңірлік, әлеуметтікэкономикалық аспектілері қарастырылады. Егіс алқаптары, өнімділік, негізгі майлы дақылдардың жалпы жиналуы (соя, күнбағыс, мақсары, рапс, зығыр-бұйра), май өнімдерінің көлемі, Өсімдік майларын өндіретін кәсіпорындардың орташа жылдық өндірістік қуаттарын пайдалану көрсетілген. Жүргізілген зерттеу негізінде май кешенінің интенсивтілігінің төмендеу факторлары анықталды. Олардың негізгілері егіс алқаптарының қысқаруы, жалпы өнім, шикізаттың жетіспеушілігі және соның салдарынан оны өңдеудің төмен деңгейі болып табылады.

Қорытындылар – аграрлық секторға төмен пайызбен кепілсіз субсидиялар мен кредиттер түрінде мемлекеттік көмек көрсете отырып, елдің шығыс өңірінде майлы тұқымдар мен өңделген өнімдер нарығын тұрақтандыру жөнінде шаралар кешенін қабылдау қажет; күнбағыс тұқымдарының экспортына баж салығын неғұрлым ұзақ мерзімге белгілеу; интеграцияланған құрылымдарды қалыптастыру; ШҚО аудандарында ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін біліктілікті арттыру орталықтарын құру ғылыми-зерттеу институттары мен жоғары оқу орындарының базасында. Май кәсіпорындарының қызметін кеңейтуге және облыс тұрғындарын қажетті мөлшерде май өнімдерімен қамтамасыз етуге байланысты мәселелерді шешу мемлекеттің басты міндеттерінің бірі болып табылады. Технологиялық процеске инновациялық тәсілдерді қолдану қажет, оларды іске асыру ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысқа ие жоғары сапалы экологиялық таза тамақ өнімін жасауға мүмкіндік береді.

1. Jafarvand, E. Food Security Threats Worldwide and in Iran / E. Jafarvand, Z. Abdollahi, S. Edalati, M. Niknam & M. Jalali // Iranian journal of culture and health promotion. – 2022. – N 6 (3). -P. 443-451.

2. Тиреуов, К.М. Продовольственная безопасность как важный фактор социальноэкономического развития страны / К.М. Тиреуов, С.К. Мизанбекова, И.Т. Мизанбеков // Аграрная экономика. - 2020. - N 3. - С. 63-72.

3. Статистический сборник «Сельское, лесное и рыбное хозяйство Восточно-Казахстанской области» за 2017-2021гг. Департамент Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан по Восточно-Казахстанской области [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.old.stat.gov.kz/region/264990/statistical_information/industry/634 (дата обращения: 10.07.2023).

4. Жайлаубаева, Ш.Д. Мясное производство Абайского района Абайской области Казахстана в условиях интенсификации технологических процессов в агропромышленном комплексе / Ш.Д. Жайлаубаева, Ж.Х. Кажиева // Проблемы агрорынка.- 2022.- №4.- С.130-138. https://doi.org/10.46666/2022-4.2708-9991.14.

5. Семеноводство - основа повышения урожайности в растениеводстве [Электронный ресурс].- 2023.- URL:https://www.gov.kz/memleket/entities/vko-agro/press/news/details/555906?lang=ru (дата обращения: 10.07.2023).

6. Tolysbayeva, M. B. Modern tendencies of the development of a food belt in Kazakhstan / M.B. Tolysbayeva, K.A. Kirdasinova, G.K. Kabdullina, R.K. Sabirova, K.M. Utepkaliyeva, M.K. Uandykova // Bulgarian Journal of Agricultural Science.-2019.-№25 (2).- Р.217-223.

7. Концепция развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2030 годы [Электронный ресурс]. - 2021. - URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000960#z162 (дата обращения 09.07.2023).

8. Кажиева, Ж.Х. Анализ состояния и развития рынка растительных масел Восточно-Казахстанской области / Ж.Х.Кажиева, Ш.Д. Жайлаубаева // Вестник университета «Туран». – 2020. - № 3(87). – С. 103-108.

9. Статистический сборник «Промышленность Восточно-Казахстанской области 2017-2021гг. Департамент Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан по Восточно-Казахстанской области [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.old.stat.gov.kz/region/264990/statistical_information/industry/63151 (дата обращения: 10.07.2023).

10. Barman, A. Impact of COVID-19 in food supply chain: disruptions and recovery strategy / A. Barman, R. Das // Current Research in Behavioral Sciences. – 2021. – Vol. 11. – N.2. – P. 311-323.

11. Молдашев, А.Б. Проблемы устойчивого функционирования продовольственной системы Республики Казахстан /А.Б. Молдашев, Г.А. Никитина // Проблемы агрорынка. - 2019.- No2. – С.11-19.

12. Наш ассортимент [Электронный ресурс].- 2023.- URL: https://www.seynar.kz/activities/production (дата обращения: 10.07.2023).

13. Товарищество с ограниченной ответственностью "Востоксельхозпродукт" [Электронный ресурс].- 2023.- URL: https://www.vsp-oil.com (дата обращения: 10.07.2023).

14. Абашева, О. Обеспечение импортозамещения в регионе для решения проблемы продовольственной безопасности /О. Абашева, С. Сулаев // АПК: экономика, управление.- 2019.- N1.- С.4-14.

15. Жангирова, Р.Н. Возможности и условия устойчивого развития аграрной отрасли РК / Р. Н. Жангирова // Вестник университета «Туран».- 2020.-N 3(87).- С. 78-84.