Аграрлық секторда адами капиталды қалыптастыру және пайдалану

Мақсаты – экономиканың аграрлық секторында адами капиталды қалыптастыру және дамыту ерекшеліктерін талдау.

Әдістері – экономикалық-статистикалық, факторлық, салыстырмалы талдау, қорытындыларды жалпылау.

Нәтижелері – авторлар тауарлар мен қызметтерді өндіру тек техникалық құралдарға ғана емес, сонымен қатар қызметкерлердің біліміне, дағдыларына, адамгершілік жағдайлары мен мінез-құлқына байланысты екенін атап өтеді. Сондықтан дағдыларды, тәжірибені, денсаулықты, мәдени құндылықтарды, құзыреттерді игеруге байланысты адами ресурстардың маңызы зор. Қазіргі уақытта ауылдық жерлердегі адамдардың әлеуметтік-тұрмыстық жағдайлары қалалықтардан едәуір артта қалып отыр. Кадрлардың жетіспеушілігі, халықтың қалаларға кетуі, жалақының төмен деңгейіне, өндірістік және тұрғын үй-тұрмыстық жағдайларға байланысты жастардың ауылда тұрып, жұмыс істегісі келмеуі байқалады. Сондай-ақ, агроөнеркәсіптік өндірісті кешенді механикаландыру, ақпараттандыру және цифрландыру қажеттілігі бар. Бұл процестерге заманауи техника мен технологияларды меңгерген жоғары білікті мамандар қажет.

Қорытындылар – осы механизмнің ұйымдастырушылық-басқарушылық, қаржылық-экономикалық, техникалық-технологиялық, құқықтық, мотивациялық, әлеуметтік аспектілерінің мақсаттарын нақтылау арқылы ауыл шаруашылығында адами капиталды дамыту тұжырымдамасын әзірлеу ұсынылған. Авторлар аграрлық салада зияткерлік капиталды тиімді пайдаланудың негізгі сипаттамаларын, принциптерін ашты. Ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтуды арттыру, инвестициялық қамтамасыз етуді жандандыру жолымен оны оңтайландыру бағыттары айқындалды. Анықталған проблемалардың негізінде отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндірушінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін және инновациялық экономиканың қалыптасуы мен жаһандану процестерінің күшеюі жағдайында негізгі қозғаушы фактор ретінде адам әлеуетін арттырудың одан әрі перспективалары көрсетілген.

1. Schulz, T. Investment in Human Capital [Electronic resource].-2004-URL: https://www.la.utexas.edu/users/hcleaver/330T/350kPEE. (date of access: 18.05.2023).

2. Becker, G.S. Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis / G.S. Becker.- Chicago: University Of Chicago Press, 1994. - 390 p.

3. The Well-being of Nations –OECD, 2001 [Electronic resource].- 2001.- URL: https://www.oecd.org/education/innovation-education/1870573.pdf (date of access: 18.05.2023).

4. Макконнелл, К.Р. Экономикс: принципы, проблемы и политика / К.Р. Макконнелл, С.Л. Брю, В.С.Автономов.– М.: ИНФРАМ, 2003. – 972 с.

5. Parman, J. Good schools make good neighbors: Human capital spillovers in early 20th century agriculture /J. Parman// Explorations in Economic History.- 2012.- №49.- P. 316–334.

6. Абалкин, Л.И. Новый тип экономического мышления. Перестройка: пути и проблемы / Л.И. Абалкин. – М.: Экономика, 2000. – 912 с.

7. Индекс человеческого капитала в Казахстане равен 0,75. Что это значит и стоит ли бояться? [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.online.zakon.kz/Document/?doc_id=36121681&pos=3;-82#pos=3;-82 (дата обращения: 16.12.2022).

8. Нүсіпова, Г.Н. Қазақстан Республикасындағы адам капиталының географиясы: аймақтар арасындағы салыстыру / Г.Н Нүсіпова, Г.Б. Айдарханова., А.А. Тоқбергенова // Экономика: стратегия және практика.- 2001. - №16(4).- Б. 160-173. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2021-4-160-173

9. Қазақстан халқы: стат. жинақ. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы. [Электрондық ресурс].-2022.-URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған күні: 15.12. 2022).

10. Костянская Е.Б. Развитие российских регионов: новые теоретические и методологические подходы / Е.Б. Костянская. - СПб.: Наука, 2006. – 618 с.

11. Қазақстандағы білім беру: статистика, зерттеулер мен проблемалар [Электронный ресурс].-2022.-URL: https://www.factcheck.kz/kaz/basty-bet1/kazakstandagy-bilim-beru-statistika-zertteuler-men-problemalar/ (дата обращения: 14.12.2022).

12. Развитие человеческого капитала в Казахстане [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.strategy2050.kz/ru/news/razvitie-chelovecheskogo-kapitala-v-kazakhstane/ (дата обращения: 15.12.2022).

13. В Казахстане на образование из госбюджета тратят около 5% от ВВП, это меньше чем в странах Африки [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.informburo.kz/novosti/v-kazahstane--na--obrazovanie--iz-gosbyudzheta (дата обращения: 16.12.2022).

14. В рейтинге по уровню здравоохранения Казахстан разместился на 58-м месте из 96 [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.kt.kz/rus/society/v_reytinge_po_urovnyu_zdravoohraneniya_kazahstan_1377937598.html (дата обращения: 16.12.2022).

15. Растет смертность населения в Казахстане [Электронный ресурс].- 2022.-URL: https://www.mk-kz.kz/social/2021/09/15/rastet-smertnost-naseleniya-v-kazakhstane.html (дата обращения: 21.12.2022).

16. О состоянии и перспективах развития сельского здравоохранения [Электронный ресурс].- 2022.- URL: https://www.pharm.reviews/novosti/novosti-kazakhstana/item/7742-o-sostoyanii-i-perspektivakh-razvitiya-selskogo-zdravookhraneniya (дата обращения: 22.12.2022).

17. Қазақстанда жұмыспен қамтылу: стат. жинақ. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы [Электрондық ресурс].- 2022.-URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған күні: 24.12.2022).

18. Мамандық таңдау – болашақты таңдау [Электрондық ресурс] ].-2022.-URL: https://www.egemen.kz/article/317274-mamandyq-tanhdau-%E2%80%93-bolashaqtytanhdau (қаралған күні: 16.12.2022).

19. Қазақстан Республикасындағы еңбекақы: стат. жинақ. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы [Электрондық ресурс].-2022.-URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған күні: 20.12.2022).

20. Қазақстандағы халықтың тұрмыс деңгейі: стат. жинақ. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы [Электрондық ресурс].- 2022.- URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған күні: 20.12.2022).