Қазақстан Республикасындағы қант нарығы: басымдықтар, оңтайлылық критерийлері

Өзектілігі – Қазақстан экономикасының тұрақты өсуінің негізгі бағыттарының біріел халқын қолжетімді және сапалы азық-түлікпен қамтамасыз ету.

Мақсаты – қалыптасқан жағдайды, республикадағы азық-түлік нарығының проблемаларын, атап айтқанда өнімдері тұтыну себетінің құрамдас бөлігі болып табылатын қант саласын көрсету.

Әдістері – статистикалық және аналитикалық зерттеу әдістері, АӨК даму проблемалары бойынша Аграрлық экономистердің еңбектерін зерттеу.

Нәтижелері – зерттеу барысында қант қызылшасы өндірісінің көлеміне әсер ететін негізгі көрсеткіштердің өзгеру динамикасы талданған, 2017-2022 жылдары оның егістік алқаптары ұсынылған. Осы дақылдың жалпы жиналуына және қант өндірісінің деңгейіне әсер ететін факторлар анықталған. Азық-түлік нарығындағы жағдайды жақсарту және қант кіші кешенін жедел дамыту бойынша шаралар ұсынылды: күкіртті қоса алғанда, қызылша егетін өңірлер бойынша егіс алқаптарын кеңейту; сапалы тұқымдарды, ылғал үнемдейтін технологияларды қолдану есебінен өнімділікті арттыру; шикізат базасын нығайту; қант секторына инвестициялар тарту; ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге субсидиялар мен жеңілдікті кредиттер көрінетін мемлекеттік қолдау; қант зауыттарының материалдық-техникалық ресурстарын, атап айтқанда ирригациялық жүйелерді жаңғырту, селекциялық жұмыс пен тұқым шаруашылығының заманауи инновациялық технологиялық схемаларын енгізу.

Қорытындылар – қант өнеркәсібі, әсіресе оның қызылша компоненті, стратегиялық басқару, оның жұмысының тұрақтылығын жақсарту және арттыру тұрғысынан мұқият назар аударуды қажет етеді. Ішкі нарықты тұрақтандыру және қорғау үшін ақ қант импортына бағаның ең төменгі деңгейін, төмен бөлшек (шекті) бағаларды белгілеу мәселелерін пысықтау қажет. Қант қызылшасын өсіруді кеңейту бойынша ұсыныстар импортқа тәуелділікті төмендетуге, ішкі нарықты қанықтыруға ықпал етеді.

1. Джусабалиева, А.К. Сельскохозяйственные факторы, влияющие на экономическое развитие Казахстана / А.К. Джусабалиева, А.Б.Солтанбаева, С.С.Тлеубердиева // Экономика: стратегия и практика.- 2022.- №17(4).-С.145-157. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2022-4-145-157.

2. Егинбаева, А.Е. Сахарная промышленность Республики Казахстан: ситуация в отрасли и резервы модернизации / А.Е. Егинбаева, А.Т.Карипова, Е.К.Молдакенова //Проблемы агрорынка.- 2022.- №6.- С.160-168. https://doi.org/10.46666/2022-2.2708-9991.17

3. Бюро национальной статистики Республики Казахстан за 2017-2022 годы [Электронный ресурс].-2023.-URL:https://www.stat.gov.kz/ru/ (дата обращения: 16.05.2023).

4. Лукомец, А.В. Оценка устойчивости отрасли растениеводства/А.В.Лукомец// АПК: Экономика, управление.-2023.-№5.-С.75-82.

5. Пягай, А.А.Современное состояние продовольственной безопасности в Республике Казахстан / А.А.Пягай, Р.С.Беспаева, Р.О.Бугубаева//Экономический обзор Центральной Азии.-2021.-№6.-С.18-28. https://doi.org/10.52821/2789-4401-2021-6-18-28.

6. Калдияров, Д.А. Сахарная промышленность Республики Казахстан: налоговые преференции и потенциальные возможности / Д.А.Калдияров, В.Р.Бурнашева, С.К. Есенгазина // Проблемы агрорынка.- 2023.- №1.- С.113-122. https://doi.org/10.46666/2023-1.2708-9991.13

7. Молдашев, А.Б. Продовольственная безопасность Казахстана / А.Б.Молдашев, М.Т.Кантуреев, А.Г.Мадиева // Проблемы агрорынка.-2020.-№1.-С.11-18.

8. Аварский, Н.Д. Проблемы технической модернизации сельскохозяйственных товаропроизводителей и их реализация на современном этапе/ Н.Д.Аварский, В.В.Таран, Х.Н.Гасанова, А.Н.Ставцев// АПК: Экономика, управление.-2023.-№3.-С.85-96.

9. Комплексный план по развитию сахарной отрасли в Республике Казахстан на 2022-2026 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 22 сентября 2022 года №726 [Электронный ресурс].- 2022.-URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000726 (дата обращения: 18.05.2023).

10. Государственная программа развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2017- 2021 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2018 года № 423 [Электронный ресурс].- 2018.- URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P1800000423 (дата обращения: 10.04.2023).

11. Сутыгина, А.И. Обоснование условий развития региональных агропродовольсвенных систем/ А.И.Сутыгина// АПК: Экономика, управление.-2022.-№5.-С.63-69.

12. Бримбетова, Н.Ж. Продовольсвенная безопасность и социальное развитие регионов: международный опыт/ Н.Ж.Бримбетова, Г.К.Темирова, А.А.Султанова// Экономика: стратегия и практика.- 2023.-№18(1).- С.36-54. https://doi.org/10.51176/1997-9967-2023-1-36-54

13. Жумаксанова, К.М. Актуальные вопросы государственной поддержки аграрного сектора Казахстана/ К.М.Жумаксанова, Р.Г. Есенжигитова, Р.Ж. Дуйсекенова // Проблемы агрорынка.-2022.-№4.-С.33-42. https://doi.org/10.46666/2022-4.2708-9991.03

14. Смагулова, Ш.А. Инвестиции как стимулирующий фактор развития АПК Казахстана/ Ш.А.Смагулова // Проблемы агрорынка.-2021.-№4.-С.31-40. https://doi.org/10.46666/2021-4.2708-9991.03.

15. Камысбаева, М.К. Агропромышленное производство Казахстана: вопросы диверсификации как приоритетного направления развития / М.К. Камысбаев, А.Б. Молдашев, Г.М.Бердыкулова // Проблемы агрорынка.-2022.-№3.-С.13-20. https://doi.org/10.46666/2022-3.2708-9991.01