Адам дамуының индексі халықтың өмір сүру сапасының интегралды көрсеткіші ретінде

Ауылдық аумақтардың тұрақты дамуы жағдайында халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасы ауыл шаруашылығының ресурстық әлеуетінің негізгі компоненттері ретінде әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықтың негізгі аспектілері ретінде қарастырылды. Мақалада адами капиталдың, атап айтқанда, адам дамуының индексі (АДИ) негізінде ауыл тұрғындарының жағдайы көрсетілген.

Мақсаты – «өмір сапасы» факторының экономиканың әлеуметтік-экономикалық моделін қалыптастыруға әсерін талдау.

Әдістері – салыстырмалы, статистикалық, нормативтік талдау, ғылыми объективтілік және жүйелілік қағидаттарына сүйене отырып, қазіргі жағдайларды ескере отырып, экономикалықәлеуметтанулық тұрғыдан неғұрлым қолайлы ауыл парадигмасын құру үшін адам, агроэкологиялық, Әлеуметтік және нарықтық факторларды интеграциялау жолдары мен тәсілдерін іздеу бойынша отандық ғалымдардың зерттеу материалдары пайдаланылған.

Нәтижелері – 2010-2022 жылдарға арналған АДИ индексіне енгізілген критерийлердің динамикасы зерттелген, салыстырмалы сипаттама берілген. Адам дамуы индексінің интегралдық көрсеткішінің маңыздылығы анықталған. Өңірлер арасында ауыл тұрғындарының өмір сүруі үшін қолайлы және қолайлы жерлер анықталған. Еңбек нарығындағы оң үрдістер, қайта өңдеу секторындағы және қызмет көрсету саласындағы сапалы қайта құру векторы көрсетілген. Алайда, авторлар атап өткендей, ауылдық жерлерде еңбекке қабілетті жұмыспен қамту төмен деңгейде қалып отыр.

Қорытындылар – адами капитал деңгейін арттыру үшін шаруа (фермер) қожалықтары мен ауыл шаруашылығы кооперативтерінің тиімді қызметіне негізделген ауылдық аумақтарды 

1. ПРООН: Доклад о человеческом развитии.- Нью-Йорк, 2019. - 141 с.

2. Бестужев-Лада, И.В. О качестве жизни [Электронный ресурс].- 2008.- URL: https://www.library.ru/help/docs/n65217/1.pdf (дата обращения: 20.04.2023).

3. Леонтьев, Д.А. Качество жизни и благополучие: объективные, субъективные и субъектные аспекты / Д.А.Леонтьев //Психологический журнал.-2020.-Т.41.-№.6.–С.86-95.

4. Ауезова, З.Т. Основные направления повышения эффективности управления качеством жизни населения / З.Т.Ауезова, К.Т Ауезова, Е.К. Барлыков //Вестник университета «Туран». – 2021. – №. 4. – С. 127-133.

5. Россошанский, А.И. Методические аспекты оценки субъективного восприятия качества жизни населения региона / А.И. Россошанский //Вопросы территориального развития. – 2019. – №. 5 (50). – С. 7.-10.

6. Буров, М. П. Региональная экономика и управление территориальным развитием / М. П. Буров, 2019.- С.446.

7. Аничин В.Л., Худобин А.И. Оценка эффективности развития регионального экономического пространства / В.Л.Аничин, А.И.Худобин //Инновации в АПК: проблемы и перспективы. – 2020. – №. 3. – С. 135-141.

8. Ауезова З. Т., Ауезова К. Т., Барлыков Е.К. Основные направления повышения эффективности управления качеством жизни населения / З.Т.Ауезова, К.Т.Ауезова, Е.К. Барлыков //Вестник университета «Туран». – 2021. – №. 4. – С. 127-133.

9. Спанкулова Л.С., Чуланова З.К. Экономический рост регионов в контексте инновационной активности человеческих ресурсов/ Л.С. Спанкулова, З.К. Чуланова //Инновационные технологии управления социально-экономическим развитием регионов России. – 2020. – С. 158-165.

10. Кислицына О. А. Международный опыт измерения качества жизни (благополучия) детей/ О.А.Кислицына //Проблемы современной экономики. – 2018. – №. 3 (67). – С. 103-106.

11. Федотов А.А. Качество жизни и человеческий потенциал в концепциях устойчивого и человеческого развития (часть первая) / А.А.Федотов //Народонаселение. – 2021. – Т. 24. – №. 2. – С. 53-65.

12. Гагарина С.Н., Чаусов Н.Ю., Бурцева Т.А. Обзор научных подходов к измерению и оценке качества жизни населения/ С.Н.Гагарина, Н.Ю.Чаусов, Т.А.Бурцева //Управление экономическими системами: электронный научный журнал.-2019.-№.1.-С.21-21.

13. Игнатов Д.А., Тимофеева О.Г., Михайлова О.В. Развитие человеческого потенциала как неотъемлемая часть повышения качества жизни населения/ Д.А.Игнатов, О.Г.Тимофеева, О.В.Михайлова //Регион: системы, экономика, управление. – 2020. – №. 1 (48). – С. 27-35.

14. Янгирова Е.И., Искаков М.Р. Совершенствование методики расчета индекса человеческого развития/ Е.И.Янгирова, М.Р. Искаков //Экономика и управление: научнопрактический журнал.– 2020.– №.6.– С.15-20.

15. Кузембекова Р.А. Карта целевых индикаторов уровня жизни населения Алматинской области в условиях актуальных рисков /Р.А.Кузембекова // Вестник университета «Туран». - 2021. -N 6 (141).- С.127-130.

16. United Nations Development Programme (UNDP) [Electronic resource].-2022.- URL: https://www.hdr.undp.org/data-center/country-insights#/ranks, (datacatalog.worldbank. org) (date of access: 27.05.2023).

17. Буркова, О.С. Методы оценки уровня жизни с учетом национальных особенностей государства / О.С. Буркова // Научные исследования.-2017.- Том 2.- № 8 (19). -С.1-5.

18. Статистика уровня жизни. Показатели бедности [Электронный ресурс].– 2021.- URL: https://stat.gov.kz/upload/iblock/516/nb338lx130h2vmmyp7u7vrxq5dzttrav.pdf (дата обращения: 22.05.2023).