Экономиканы цифрландыру жағдайында кәсіпорындардың өнімдері мен қорларын жылжытуды басқару: құндық аспект

Мақсаты – кәсіпорынды, оның ішінде аграрлық сектордағы қазіргі заманғы басқару мәселелерін қарастыру.

Әдістері – нормативтік, жіктеу және процестік тәсілдер.

Нәтижелері – «дайын өнім» ұғымын түсіндіру және оны бухгалтерлік есеп, ХҚЕС стандарттары, салық есептілігі, экономикалық теория, әртүрлі нормативтер мен жіктеуіштер туралы заңда анықтау. Дайын өнімнің қозғалысында осы процесті жүйелеуге және басқаруға баса назар аударылады. Объект аумағында қорлар түрінде өндірілген тауарларды өткізу мәселелері, олардың жіктелуі және агроөнеркәсіптік кешенге қатысты өндірістік процесте қалыптастыру жөніндегі міндеттер ашылды. Түгендеу сияқты кезеңге де назар аударылады. Өсімдік шаруашылығы саласындағы бухгалтерлік есептің ерекшелігі және резервтердің оңтайлы мөлшерін сақтау, сондай-ақ заңнамалық және нормативтік құжаттар тұрғысынан, атап айтқанда, ауылшаруашылық кәсіпорындарында қаржыландыруды қамтамасыз ету көрсетілген. Сұраныс пен ұсынысқа байланысты жеткізу тізбегі ұсынылған. Агроөнеркәсіптік өндірісте цифрлық технологияларға, зияткерлік жүйелерге көшу қажеттілігін негіздейтін түйінді сәттер атап өтіледі. Авторлар экономикалық субъектінің тиімді Қаржы-шаруашылық қызметі үшін өндірілген және сатылған өнімдерге, бұйымдарға, бақылауға, жоспарлауға және талдауға тікелей директ-костингтің интеграциясы қажет екенін айтады.

Қорытындылар – зерттеу барысында проблемалардың кең ауқымындағы басты бағыт – өнімнің резервтелген ресурстарын сатып алуға және сақтауға байланысты шығындардың әртүрлі түрлерін азайту, болжаудың жаңа әдістерін қолдану, персоналдың біліктілік деңгейін, сондай-ақ оның қызығушылығын арттыру екендігі анықталды. Өндірістік жинақтау қорының мониторингін, тұрақты аудитті, оны ұстау құнын бағалауды, серіктестік қатынастарды жолға қоюды енгізу қажет. Қорлар айналым капиталының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, бұл оның экономикалық құрылымның өндірістік және сату қызметінің үздіксіздігін қамтамасыз етудегі рөліне және оның көлемінің капиталды пайдалану тиімділігіне айтарлықтай әсеріне байланысты болады.

1. MSFO (1) «Predstavlenie finansovoj otchetnosti», (2) «Zapasy», (15) «Vyruchka po dogovoram s pokupatelyami», (41) «Sel'skoe hozyajstvo» [MSFO (1) “Presentation of Financial Statements”, (2) “Inventories”, (15) “Revenue from Contracts with Customers”, (41) “Agriculture”] (2015). Available at: https://online.zakon.kz (date of access: 02.08.2023) [in Russian].

2. «Uchet» [“Accounting”] (2023). Available at: http://uchet.kz (date of access: 02.08.2023) [in Russian].

3. Zakon Respubliki Kazahstan ot 28 fevralya 2007 goda №234 «O buhgalterskom uchete i finansovoj otchetnosti» (s poslednimi izmeneniyami i dopolneniyami) [Law of the Republic of Kazakhstan dated February 28, 2007 No. 234 "On Accounting and Financial Reporting" (with the latest amendments and additions)] (2007). Available at: http://adilet.zan.kz (date of access: 02.08.2023) [in Russian].

4. Schneider, V.V. (2016). Sovremennye tendencii formirovaniya buhgalterskoj finansovoj otchetnosti [Modern trends in the formation of accounting financial statements]. Audit i finansovyj analiz - Audit and financial analysis, 2, 47-50 [in Russian].

5. Alekseev, A.N., Buraeva, E.V., Kletskova, E.V., Rykhtikova N.A. (2019). Stages of formation of industry 4.0 and the key indicators of its development. Studies in Systems, Decision and Control, 169, 93-100.

6. Metodicheskie rekomendacii po buhgalterskomu uchetu zatrat i kal'kulirovaniyu sebestoimosti produkcii v sel'skohozyajstvennyh organizaciyah. Utverzhdeny Prikazom MSKH RF ot 06.06.2003 g. № 792. [Methodological recommendations on cost accounting and calculation of production costs in agricultural organizations. Approved by Order of the Ministry of Agriculture of the Russian Federation No. 792 dated 06.06.2003.] (2003). Available at: https://cosultant.ru (date of access: 02.08.2023) [in Russian].

7. Kravchenko, O., Leshchenko, M., Marushchak, D., Vdovychenko, Y., Boguslavska, S. (2019). The digitalization as a global trend and growth factor of the modern economy. SHS Web of Conferences 65, 07004 Available at: https://doi.org/10.1051/shsconf/20196507004M3E2019 (date of access: 02.08.2023).

8. Manyika, J., Lund, S., Bughin, J., Woetzel, J., Stamenov, K., Dhingra, D. (2019). Digital globalization: The new era of global flows. Available at: https://www.mckinsey.com/~/media/McKinsey/Business%20Functions/McKinsey%20Digital. (date of access: 02.08.2023).

9. Volkodaeva, A.V., Balanovskaya, A.V., Rustenova, E.A., (2022). Trends in information and communication technologies development in context of economy digitalization. Lecture Notes in Networks and Systems. 304, 583-592.

10. Shinkevich, A.I., Svetlana S., Kudryavtseva, M.V., Rajskaya, L.A., Gorbach, G.R., Garipova, Barsegyan, N.V. (2021). Digitalization of the economy: determinants and development prospects. Finance, Entrepreneurship and Technologies in Digital Economy. European Proceedings of Social and Behavioral Sciences 103, 623-628.

11. Babkin, A.V., Kunin, V.A., Tarut'ko, O.A. (2019). Vliyanie cifrovizacii ekonomiki na konkurentosposobnost' predprinimatel'skih struktur. [The impact of digitalization of the economy on the competitiveness of business structures]. Ekonomika i upravlenie – Economics and Management, 10, 65-73 [in Russian].

12. Grabovyy, R., (2019). Digitalization of the world economy - a factor in the development of society E3S Web of Conferences 135, 04058 Available at: https://www.e3sconferences.org/articles/e3sconf/pdf/2019/61/e3sconf_itese18_04058.pdf (date of access: 02.08.2023).

13. Sujeubaeva, S.N., Gola, A., Zakimova, A.M. (2023). Sputnikovye sistemy i cifrovye tekhnologii v sel'skom hozyajstve: sostoyanie, problemy, professional'nye kompetencii. [Satellite systems and digital technologies in agriculture: state, problems, professional competencies]. Problemy agrorynka - Problems of AgriMarket 2, 81-93 [in Russian].

14. Ryskeldі, O., Shelomenceva V.P., Narynbaeva A.S. (2023). Razvitie APK na osnove cifrovizacii: zarubezhnyj opyt [Development of the agro-industrial complex based on digitalization: foreign experience]. Problemy agrorynka - Problems of AgriMarket, 1,32-40 [in Russian].

15. Buraeva, E.V. (2020). Cifrovizaciya sel'skogo hozyajstva kak determinanta ekonomicheskogo rosta v agrarnom sektore ekonomiki [Digitalization of agriculture as a determinant of economic growth in the agricultural sector of the economy]. Vestnik agrarnoj nauki - Bulletin of Agricultural Science 2, 83, 99-107 [in Russian].