Құс еті нарығы: әлемдік тәжірибе, импорт, экспорт

.

Құс өнімдері барлық континенттерде танымал. Экономикалық факторлардан басқа (ең арзан) құс еті денсаулыққа пайдалы, қоректік, қауіпсіз және басқа ет өнімдерінің арасында қол жетімді. Мақсаты – оның дамуының негізгі тенденцияларын талдау негізінде елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету контекстінде құс еті нарығының басым бағыттарын әзірлеу. Зерттеу нысандары – құс етінің әлемдік өндірісінің экономикалық процестері. Келесі әдістер қолданылған – дерексіз-логикалық, салыстырмалы талдау, экономикалық-статистикалық. Нәтижелері – республиканың осы кіші кешенінде және әлемде қалыптасқан ахуал талданған. Саланың тауарлық-географиялық құрылымының ерекшеліктеріне баса назар аударылды. Халықаралық сауда тәжірибесі, баға факторлары зерттелген. Импорт пен экспорттың құрамы мен құрылымы белгіленді, отандық ет өнімдерінің осы түрі көлемінің, сондай-ақ экспорттың өсуін тежейтін өлшемдер анықталған; тауарлар ассортиментін кеңейту жөнінде ұсыныстар берілген. Авторлар өндірістік қуаттарды жаңғырту қажеттігін айтады. Жеңілдетілген несиелеу негізінде мемлекеттік қолдаудың маңыздылығы көрсетілген. Осы саладағы кәсіпорындарды салық салудан босатуды, азық-түлікті сертификаттауға қаржылық көмекті, инвесторларды ғылыми зерттеулерге тартуды, жаңа жабдықтармен жабдықтауды, экологиялық таза органикалық өнімдерді алу технологияларын жетілдіруді талап ететін проблемалар анықталды. Құс еті нарығын дамыту экономикалық тұрғыдан тиімді және оны Қазақстанда кеңейту үшін айтарлықтай әлеуетті мүмкіндіктер бар. Қортындылар – дамып келе жатқан экономикалық ортада бизнестің бәсекеге қабілетті болуы маңызды екендігі негізделген. Қазіргі уақытта өндірушілер әлемдік экономикаға қатысудың артықшылықтарын түсінеді. Осы мақсатта нормативтік базаны жетілдіріп, қазақстандық өнімнің халықаралық стандарттарға сәйкестігін қамтамасыз ету қажет. Құс еті өнімдерін өндірушілер үшін сапалы шикізатты қол жетімді ету қажет. Ол үшін селекциялықгенетикалық орталықтардың отандық базасын дамыту арқылы қажетті мал басын өсіру керек, бұл тұтыну нарығында азық-түлік спектрін кеңейтуге мүмкіндік береді.

1. Халық бірлігі және жүйелі реформалар–ел ӛркендеуінің берік негізі. Мемлекет басшысы 2021 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауы [Электрондық ресурс].2021.URL: https://www.akorda.kz/ru (қаралған күні: 25.09.2022).

2. Aгpoӛнepкәciптiк кeшeндi дaмытудың 2017-2021 жылдapғa apнaлғaн мeмлeкeттiк бaғдapлaмacы [Электрондық ресурс].-2017.URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs (қаралған күні: 25.09.2022).

3. Ауыл-ел бесігі мeмлeкeттiк бaғдapлaмacы [Электрондық ресурс].-2017.-URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/edu (қаралған күні:20.09.2022).

4. Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) and the Food and Agriculture Organization (FAO) of the United Nations. AgriculturalOutlook [Электрондық ресурс].2017.-URL: https://www.oecd.org/agriculture/oecd-fao-agricultural-outlook (қаралған күні:20.09.2022).

5. Ұлттық экономикa миниcтpлiгi cтaтиcтикa жӛнiндeгi Комитeтiнiң pecми aқпapaты [Электрондық ресурс].-2022.-URL: https://www.stat.gov.kz. (қаралғанкүні: 14.10.2022).

6. Қазақстан құс ӛсірушілер одағы [Электрондық ресурс].-2021.-URL.https://www. ptica.kz/ (қаралған күні: 14.10.2022).

7. Кожабаева, С.А.Қазақстанның құс шаруашылығы;мәселелері және оларды шешу жолдар/ С.А., Кожабаева,А. Бактымбет // Проблемы агрорынка.-2021.-№1Б.115-121. https://doi.org/10.46666/2021-1-2708-9991.14

8. Kozhabayeva, S.A. Poultry sub-sector and fodder production in the Republic of Kazakhstan: current trends and prospects/ S.A. Kozhabayeva // Проблемы агрорынка.-2022.№1. P.83-90. https://doi.org/10.46666/2022-1.2708-9991.09

9. Логинова, Д. Трансформация цен на мясо в России и меры политики/ Д.Логинова, Джудит Ирек //Сельскохозяйственная и продовольственная экономика .-2022.-№1.-С.10-21. https://doi.org/10.1186/s40100-021-00208-1.

10. Chowdhury, E. Intelligent Packaging for Poultry /E.Chowdhury, A. Morey // Industry. The Journal of Applied Poultry Research.2019.-№28.P. 791-800. https://doi.org/10.3382/japr/pfz098.

11. Gupta, A. Impacts of intensive poultry farming on 'one health' in developing countries: challenges and remedies/A. Gupta, A.Patyal// Exploratory Animal and Medical Research.2020.-№10.-P.100-111.

12. Ariza, A. The Study of Growth and Performance in Local Chicken Breeds and Varieties/A. Ariza, A.Arando, F.Navas González, S. Nogales, J.V. Delgado, M. Camacho// A Review of Methods and Scientific Transference//Animals.-2021.-№11.P.90-112. https://doi.org/10.3390/ani11092492.

13. Radovan, K.The impact of foreign direct investment on agricultural exports: The evidence from developing countries/ K. Radovan//The Journal of International Trade & Economic Development.2003.№11.P.620-642. https://doi.org/10.1080/09638199.2023.2175306

14. Caratus Stanciu, M. Research regarding consumer’s attitude, in relation with poultry meat purchase and consumption/ M. Caratus Stanciu//Scientific papers-series management economic engineering in agriculture and rural development. Romania.2020.-№1.P.125-130. https://doi.org/000521743100017

15. Кадочников, П.А. Оценка импортозамещения в связи с торговым эмбарго в России / П.А.Кадочников // Экономическая политика.-2019.-№8.С.8-33. https://doi.org/10.18288/19945124