Қазақстан Республикасы Ақтөбе облысының агроөнеркәсіптік кешеніндегі инновациялар: азық-түлік мәселесін шешудің тиімді тетігі

Мақсаты – мақалада Ақтӛбе облысының мысалында агроӛнеркәсіптік кешенді дамытудың ӛзекті аспектілері қарастырылады, осы мәселелерді шешуге ықпал ететін ұсыныстар ұсынылған. Зерттеу әдістері – абстрактілі-логикалық, статистикалық, бақылау, ғылыми абстракция. Статистикалық құрал ретінде факторлық талдау, топтастыру әдісі, кестелік және графикалық деректерді визуализациялау әдістері қолданылды. Нәтижелері – азық-тҥлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында аграрлық секторды жаңғыртудың шетелдік тәжірибесін зерделей отырып, авторлар негізгі критерийлерге мемлекеттік және жергілікті ӛзін-ӛзі басқару жҥйесі, заңнамалық база, бюджеттік-салықтық және ақшакредиттік реттеу, субсидиялау және кредиттеу тетігі, инвестициялық, инновациялық саясат жатқызылуы тиіс екенін атап кӛрсетеді. Ӛңірдің 2017-2021 жылдардағы ауыл шаруашылығы ӛндірісінің негізгі кӛрсеткіштері талданады. Қазіргі уақытта экономиканың осы стратегиялық маңызды саласын қазіргі тенденцияларға жауап беретін сапалы жаңа техникалықтехнологиялық негізде қалпына келтіру қажет екендігі дәлелденді. Қазақстанның аграрлық ғылымы АӚК-те іске асырылуы оны жоғары деңгейге кӛтеруге мҥмкіндік беретін кӛптеген инновацияларды әзірледі. Алайда, тауар ӛндірушілерде инновацияларды қолдану деңгейі ӛте тӛмен болып қала береді. Инновациялық процестердің әлсіз белсенділігінің проблемаларының бірі – ауыл шаруашылығы тауар ӛндірушілерінің инновацияларды игерудегі уәждемесінің жеткіліксіздігі. Қортындылар – инновациялық даму ӛнім кӛлемін ұлғайтуға ғана емес, сонымен қатар ресурстарды ҥнемдеуге, сондай-ақ азық-тҥлікпен қамтамасыз етудің қажетті деңгейіне қол жеткізуге ықпал ететін ресурстарды ҥнемдейтін технологияларға кӛшуді кӛздейді. Бұл кешенді міндет тиісті жағдайлар жасауды талап етеді: инновациялық қызметтің тиісті инфрақұрылымы, шаруашылық жҥргізуші субъектілерге ақпараттық, маркетингтік, қаржылық, кадрлық қызмет кӛрсету ҥшін материалдық, техникалық, заңнамалық құралдар жиынтығы.

1. Ciolac, R. Agritourism-A Sustainable Development Factor for Improving the „Health‟ of Rural Settlements. Case Study Apuseni Mountains Area / R. Ciolac, T. Adamov, T. Iancu, G. Popescu, R. Lile, C. Rujescu & D. Marin // Sustainability. -2019. – Vol. 11. – N. 5. – P. 1467. https://doi.org/10.3390/su11051467

2. Lukhmanova, G.K. Food Security Assessment in Kazakhstan // G.K. Lukhmanova, N.B.Syzdykbayeva, L.A. Baibulekova, S.E. Abdykalyk& A.A. Seidakhmetova // Journal of Advanced Research in Law and Economics. – 2018. –Vol. 9. – N. 4. – P. 1337–1342. https://doi.org/10.14505//jarle.v9.4(34).21

3. Bureau of National Statistics of the Agencies for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan. Statistics of Agriculture [Electronic resource]. 2021. Available at: https://www.stat.gov.kz/official/industry/14/statistic/6 (date of access: 03.12.2022).

4. Moldakenova, E.K. Ways of development of the system of the regional aspect of managing innovative processes in the AIC /E.K. Moldakenova, K.K. Baygabulova, B.T. Onaeva //National Academy of sciences of the Republic of Kazakhstan.-2018.-Vol.6.N.332.-P. 203-209.

5. Niyazbayeva, A.A. Development trends in production of agricultural products in Aktobe region of the Republic of Kazakhstan / A.A. Niyazbayeva, A.K. Oteshova // Problems of AgriMarket. 2020. Vol. 2. – P. 99-105.

6. Satybaldin, A.A. Food security of Kazakhstan: state and opportunities / A.A. Satybaldin, G.K. Temirova & T.A. Zhunisbekova // Economics: the strategy and practice. 2020. Vol. 15. N. 2. – P. 11–20.

7. Yesbergen, R.A. State regulation of agricultural industry of the Republic of Kazakhstan in conditions of VUCA-world / R.A. Yesbergen, S.K. Yessengaziyeva, G.N. Asrepov // Problems of AgriMarket. 2022. Vol.2. – P. 71-77.

8. Zholmukhanova, A.Z. Monitoring of public support for agricultural producers in Germany and Kazakhstan /A.Z. Zholmukhanova, M.N. Mukaliyeva, A.Z. Koitanova // Problems of AgriMarket. – 2022. Vol. 1. – P. 52-60.

9. Zhumaxanova, K.М. The current state of agriculture digitalization: problems and ways of solution / K.М. Zhumaxanova, Z.K. Yessymkhanova, R.G. Yessenzhigitova, A.T. Kaydarova // Central Asian Economic Review. 2019. Vol. 5. – P. 104-106.

10. Beisenbayeva, A.K. The importance of modernization and investment of agriculture in the Republic of Kazakhstan / A. K. Beisenbayeva, A. A. Amangeldy // Innovative scientific research. – 2022. – № 12-1(24). – P. 50-57. https://doi.org/10.5281/zenodo.7434654

11. Kernebaev, A.S. Priority directions of innovative development of the agro industrial complex of Kazakhstan / A.S. Kernebaev, A. A. Taubayev, B. M. Zhukenov // Bulletin of Karaganda University. Economy Series. – 2020. Vol. 100.No. 4. – P. 44-52.

12. M. A. Mansurova. The State and Level of Agrarian Sector Development as a Basis of Food Security in Kazakhstan / M. A. Mansurova, D. Makhmudov, Sh. D. Makhmudova, L. V. Fedorchenko //Bulletin of the Samara Municipal Institute of Management управления. 2021. – No. 4. – P. 16-24.

13. Kerimova, U.K. Key problems of the development of the agro-industrial complex in Kazakhstan and ways to solve them / U.K. Kerimova, G.S. Kasenbayev // Bulletin of the University of Turan.–2021.–№4(92).– P. 85-92. https://doi.org/10.46914/1562-2959-2021-1-4-85-92

14. Ormanbetov, M.B. Scientific methods in the development of the agro-industrial complex of Kazakhstan / M.B. Ormanbetov // Journal Economy. Management. Finance. – 2023. – № 1(31). – P. 41-46.

15. Baitilenova Y.S. The impact of government support on agricultural development / Y.S. Baitilenova, A. N. Narenova, M. T. Kenzhebayeva, E. T. Kenzhebayeva // Statistics, Accounting and Audit. – 2022.– No. 3(86).– P. 39-49. https://doi.org/10.51579/1563-2415.2022-3.05