Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету: өзекті аспектілері

Мақсаты – елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету проблемаларын анықтау, оның элементтерін құрылымдау. Әдістері – жұмыста деректерді іріктеудің жүйелік тәсілі, сандық және сапалық зерттеу әдістері, экономикалық, статистикалық және салыстырмалы талдау принциптері қолданылады. Нәтижелері – авторлар нарықты сапалы тамақ ӛнімдерімен қанықтыруға қатысатын салалар мен ӛндірістерді талдаған. Негізгі сегменттер тұтынудың ұтымды нормалары, азық-түліктің қорғалуы, олардың халықтың барлық топтары үшін физикалық және экономикалық қолжетімділігі, әлеуетті ӛсу мүмкіндіктері болып табылады. Аграрлық сектордың орнықты даму деңгейлері: мемлекеттік, ӛңірлік, азық-түлік мәселесін шешуші субъект тұрғысынан, мемлекеттің азық-түлікпен жабдықтау жүйесін қалыптастыратын негізгі бағыттар егжей-тегжейлі қаралған, оның тетіктерін іске асырудың маңыздылығы негізделді. Отандық нарықтың органикалық ӛнімге деген қажеттілігінің артуына байланысты оны ӛсіруді күшейту қажеттілігі кӛрсетілген. «Био» сегментінің кеңеюі ауылдық жерлерді жандандыруға, бәсекелестік артықшылықтар жасауға ықпал етеді. Қортындылар – осы сала қызметкерлерінің табысын арттыру, қала стандарттарынан тӛмен емес ауыл тұрғындарының тіршілігін қамтамасыз ету үшін әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту жӛніндегі шаралар кешенін іске асыру бірінші кезектегі болып табылады. Инновацияларға инвестициялар кӛлемін ұлғайту үшін жоғары ӛнімді тұқымдар мен жануарлар желілерін және интенсификацияға ықпал ететін жаңғыртудың басқа да үрдістерін енгізуді тиімді, пәрменді мемлекеттік қолдау талап етіледі. Кеңейтілген ӛсімін молайтуды жүргізудің жоғары қарқынын қамтамасыз ететін экономикалық саясаттың тәжірибесі Қазақстанда да, шетелде де бар. Республика экономикасы үшін туындайтын қауіптер мен тәуекелдерді болжау және алдын алу маңызды мәнге ие.

1. Barman, A. Impact of COVID-19 in food supply chain: disruptions and recovery strategy / A. Barman, R. Das // Curr Res Behav Sci. – 2021. – Vol. 11. – N.2. – P. 311-323.

2. Сатыбалдин, А.А. Продовольственная безопасность Казахстана: состояние и возможности / А.А. Сатыбалдин, Г.К. Темирова, Т.А. Жунисбекова // Экономика: стратегия и практика. – 2020. №15(2). – C.11-20.

3. Jafarvand, E. Food Security Threats Worldwide and in Iran / E. Jafarvand, Z. Abdollahi, S. Edalati, M. Niknam & M. Jalali // Iranian journal of culture and health promotion. – 2022. – N. 6 (3). -P. 443-451.

4. Ahmadi Dehrashid, A. Food security assessment in rural areas: evidence from Iran / A. Ahmadi Dehrashid // Agriculture & food security. – 2021. – N.10 (1). – P. 1-18.

5. FAO. 2021d. Sustainable Development Goals Indicator 2.c.1 Indicator of (food) price anomalies.5 In: FAO. Rome [Electronic resource]. – 2021.URL: https://www.fao.org/sus-tainable-development-goals/indicators/2c1/en/ (date of access: 12.01.2023).

6. Adhikari, J. COVID-19 impacts on agriculture and food systems in Nepal: implications for SDGs / J. Adhikari, J. Timsina, S.R. Khadka, Ghale, H. Ojha // Agric Syst. – 2021. – N5. – P.186-199.

7. FAO. 2022. Overview of food security and nutrition in Kazakhstan 2021: Progress towards the 2030 Sustainable Development Goals. Nur-Sultan [Electronic resource]. – 2022 URL: https://www.doi.org/10.4060/cb8419en (date of access: 25.01.2023).

8. Global Food Security Index 2022. Exploring challenges and developing solutions for food security across 113 countries [Electronic resource].– 2023. URL: https://www.impact.economist.com/sustainability/project/food-security-index/ (date of access: 25.01.2023).

9. Подпункт 2) статьи 3 Закона Республики Казахстан «О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий» [Электронный ресурс]. – 2015. – URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/Z050000066 (дата обращения: 12.01.2023).

10. В Казахстане рассмотрен План обеспечения продбезопасности на среднесрочный период [Электронный ресурс]. – 2022.URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/v-kazahstane-rassmotren-plan-obespecheniya-prodbezopasnosti-na-srednesrochnyy-period-e-karashukeev-152143 (дата обращения 15.03.2022).

11. АӚК дамуының 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы [Электрондық ресурс]. 2021. URL: https://www.baiterek.gov.kz/ru/programs/natsionalnyy-proekt-po-razvitiyu-agropromyshlennogo-kompleksa-respubliki-kazakhstan-na-2021-2025-god (қаралған күні: 15.12.2022).

12. Lin, R.-A. Detecting Spikes and Change Points in Climate-Food System: A Case Study in France / R.-A. Lin, H.-W. Ma // Environ. Sci. Policy. – 2022. – N 127. – P.146–160.

13. Garbero, A. The Potential of Agricultural Programs for Improving Food Security: A Multi-Country Perspective / A. Garbero, L. Jäckering // Glob. Food Secur. – 2021. N29. – P.100-115.

14. Мизанбекова, С. Обеспечение продовольственной безопасности Казахстана / С. Мизанбекова, Б. Калыкова, А. Джумабаева // Проблемыагрорынка.2020.№ 4.С.31-39 https://doi.org/10.46666/2020-4-2708-9991.03

15. Bulkhairova, Z.S. "Green" Economy: Realities and Prospects in Agriculture in the Republic of Kazakhstan / Z.S. Bulkhairova, A.O. Alieva // Problems of AgriMarket. – 2021. N1. P.37-43. https://doi.org/10.46666/2021-1-2708-9991.04