Шаруашылық нысандарына байланысты ауыл шаруашылығы малдарының өнімділігі

Аграрлық сектордың перспективалы салаларының бірі – мал шаруашылығы өнімдерін өндіру, сапалы азық-түлік өнімдерімен, сондай-ақ экспорттық мақсаттар үшін тауарлармен қамтамасыз ету, мемлекеттік резервтер құру. Мал шаруашылығы саласын дамыту, малдардың өнімділігін арттыру және ЕАЭО жағдайында әлемдік шаруашылыққа интеграцияланатын ішкі ет нарығын реттеу мәселелері отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеу нысаны болып табылады. Мақсаты – мақала Қазақстан аумағында жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалық тиімділігін, олардың генетикалық көрсеткіштерін жақсартуға және мал мен құс басын ұлғайтуға бағытталған әлеуетін зерттеуге арналған. Әдістері – статистикалық, салыстыру және жалпылау, презентацияға логикалық көзқарас. Нәтижелері – авторлар ірі қара мал санының өсуін және сонымен бірге селекциялық-асылдандыру жұмыстарының жеткіліксіз деңгейі бар жеке қосалқы шаруашылықтарда шоғырлануына және жаңа технологияларды енгізуге байланысты әлі де төмен сүт өнімділігін айтады. Авторлар әртүрлі тұқымдарды, атап айтқанда сүт бағытын, конверсия коэффициентіне, 1 сиырға саууға байланысты кейбір аспектілерді қарастырады. Отандық селекцияның жаңа түрлері мен тұқымдарының өнімділігін салыстырмалы талдау лактация үшін бір малға сүттің орташа сауымы республика бойынша шаруашылықтардың барлық санаттарында қалыптасқанмен салыстырғанда 4,5-5,5 мың кг құрайтынын анықтады – 2,0-2,5 мың кг. Қортындылар – елде табиғи жайылымдық алқаптардың үлкен аумағы бар, дәстүрлі түрде астық экспорттаушысы болып табылады, бұл ет контингентінің санын ұлғайту, жоғары сапалы тұқымдық ресурстарды алу есебінен де, технологияларды, инновацияларды қарқындату, азықтандыру мен бордақылау ауқымын кеңейту, етке сатылатын жас малдың массасын арттыру арқылы да бәсекеге қабілетті сиыр етін алуда айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізуге ықпал етеді.

1. Владимиров, Н.И. Основы производства продукции животноводства: учеб. пособие для вузов / Н.И. Владимиров, Н.Ю. Владимирова, П.С. Афанасьев. Барнаул: Алтайский Государственный университет, 2007.-191с.

2. Калашников, А.П. Нормы и рационы кормления с/х животных: Справочное пособие/ А.П. Калашников, В.И. Фесинин, В.В. Шеглов, Н.И. Клейменов.М.: Всероссийский государственный научно–исследовательский институт животноводства, 2003. – 456 с.

3. Государственная программа развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2017-2021 годы [Электронный ресурс]. 2017. URL: http://www.mgov.kz/ru/azastan-respublikasyny-a-k-damytudy-2017-2021-zhyldar-a-arnal-anmemlekettik-ba-darlamasy/ (дата обращения: 15.03.2023).

4. Карты развития АПК Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан [Электронный ресурс].-2017.-URL: http://www.mgov.kz/ru/a-k-damytukartalary/ (дата обращения: 15.03.2023).

5. Закон Республики Казахстан «О крестьянском или фермерском хозяйстве» от 31 марта 1998 г. N214-I (с изменениями и дополнениями по состоянию на 07.11.2014г.) [Электронный ресурс].2014.URL: https://www.online.zakon.kz/Document/?doc_id=1009109 (дата обращения: 15.03.2023).

6. Закон Республики Казахстан «О сельскохозяйственных кооперативах» от 19 ноября 2015 года № 105-р «О мерах по реализации законов Республики Казахстан от 29 октября 2015 года «О сельскохозяйственных кооперативах» и «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам сельскохозяйственных кооперативов» [Электронный ресурс].2015.URL: https://www.online.zakon.kz/Document/?doc_id=32656089 (дата обращения: 16.03.2023).

7. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан [Электронный ресурс].2018.URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 16.03.2023).

8. Основные классификаторы, используемые в органах статистики. Статистический сборник. Раздел Ведомственный классификатор – классификатор размерности предприятий по численности занятых. – Алматы: Агентство Республики Казахстан по статистике, 2002.8 с.

9. Концепция реализации инвестиционной отраслевой программы развития мясного животноводства [Электронный ресурс].-2021. URL: https://www.moa.gov.kz/ru/documents/545 (дата обращения: 16.03.2023).

10. FAO The Dairy Sub-Sector, Highlights of four Livestock subsectors in Kazakhstan, set of five booklets plus executive summary, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome [Electronic resource].-2010.-URL: fao.org (date of aссess: 16.03.2023).

11. FAO/ The Meat Sub-sector, Highlights of four Livestock subsectors in Kazakhstan, set of five booklets plus executive summary, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome [Electronic resource].-2010.-URL: fao.org (date of aссess: 16.03.2023).

12. FAO. The Poultry Meat Sub-sector, Highlights of four Livestock sub-sectors in Kazakhstan, set of five booklets plus executive summary, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome [Electronic resource].2010.URL: fao.org (date of aссess: 16.03.2023).

13. OECD Review of Agricultural Policies: Kazakhstan 2013, OECD Publishing [Electronic resource].2013.URL: http://www.dx.doi.org/10.1787/9789264191761-e (date of aссess: 16.03.2023).

14. Petrick, M., Gramzow, A., Oshakbayev, D., Wandel, J. A policy agenda for agricultural development in Kazakhstan. Credits for agriculture [Electronic resource].- 2014.- URL: http://www.kapital.kz/finance/17425/dolya-kreditovaniya-selskogo-hozyajstva-vsego-3.html (date of aссess: 16.03.2023).

15. Махатов Б., Шайкамал Г.И., Мусаева Г.К., Кажиякбарова А.Г. Голштин тұқымының жогары өнімді сиырлары бойынша ақпарат базасының локалды моделін құрастыру / Б. Махатов., Г.И. Шайкамал, Г.К. Мусаева, А.Г. Кажиякбарова // Ізденістер, нәтижелер. Исследования, результаты.-2022.-№ 1.-С. 93-97.