Қазақстандағы сүт саласын субсидиялау: жай-күйі, проблемалары, шешімдері

Мақсаты – еңбек өнімділігінің өсуін ынталандыратын және елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін озық технологиялар мен тиімді мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану негізінде қол жеткізуге болатын отандық сүт өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері.

Әдістері – зерттеу монографиялық және дерексіз-логикалық әдістерді қолдану негізінде жүргізілді.

Нәтижелері – мемлекеттік реттеу деңгейі әр салаға байланысты болатындығы көрсетілген. Аграрлық секторда мамандандырудың неғұрлым кең тараған әдісі рентабельділігі төмен шаруашылықтардың шығындарын төмендетуге, азықтүлік тауарларын шығару көлемін арттыруға бағытталған ауыл шаруашылығы құрылымдарын субсидиялау болып табылады. Қазақстанда субсидия алуға мұқтаж АӨК проблемалық бағыттарының бірі сүт және сүт өнімдерін өндіру болып табылады. Мақалада республиканың осы нарықтық сегментіндегі қалыптасқан жағдай, жан басына шаққандағы тұтыну нормалары мен сүтті мал шаруашылығын дамытудағы мемлекеттік көмек шараларының ерекшеліктеріне сүйене отырып, олардың халықты қамтамасыз ету дәрежесі қарастырылады. Соңғы бес жылдағы (2018-2022 жж.) сүт кіші кешені үшін бюджеттен нысаналы төлемдерге талдау жасалды. Халықтың сүт өнімдерімен қамтамасыз етілуі сүт өңдеу кәсіпорындарының қолданыстағы жүйесіне және олардың шикізатпен жүктелуіне байланысты.

Қортындылар – мақалада шикі сүт, қатты ірімшік, құрғақ сүт, май өндіруге назар аударылады. Сүт зауыттарының шикізатпен жүктелуін 80%-ға дейін жеткізу қажет. Импортқа тәуелділікті төмендету проблемаларын шешудің шұғыл қажеттілігі байқалады. Осы міндеттер шеңберінде мемлекет жемшөп базасын нығайтуды, жемшөп сапасын жақсартуды, жерді ұтымды пайдалануды, жемдік және жемшөп дақылдарының өнімділігін арттыруды, егіс алқаптарының құрылымын жетілдіруді, инновациялық-инвестициялық жаңғыртуды, жоғары білікті кадрлармен қамтамасыз етуді ескере отырып, сүт шаруашылығымен айналысатын фермерлерді қолдауды едәуір кеңейтті.

1. Об утверждении национального проекта по развитию агропромышленного комплекса Республики казахстан на 2021-2025 годы [Электронный ресурс].- 2021.- URL: https://www.adilet.zan.kz (дата обращения: 16. 12.2022).

2. Об утверждении Концепции развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2030 годы [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://www.adilet.zan.kz (дата обращения: 16.12.2022).

3. Молдашев, А.Б. Продовольственная безопасность Казахстана // Проблемы агрорынка.- 2020.-N1. – С.11-18.

4. Сыздыкбаева Н.Б. Роль агропромышленного комплекса в экономике Казахстана / Н.Б. Сыздыкбаева.- Экономика:стратегия и практика.-2018.-N4 (48).-С.152-159.

5. Об утверждении научно обоснованных физиологических норм потребления продуктов питания. Приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 9 декабря 2016 года № 503. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 13 января 2017 года № 14674 [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=34926220 (дата обращения: 16.12.2022).

6. Нечитайлов, А.С. Государственное регулирование рынка молока и молочной продукции / А.С. Нечитайлов // Фундаментальные и прикладные исследования кооперативного сектора экономики.- 2019.-N 6.-C. 73-83.

7. Юксел, К. АПК в рамках реализации целей устойчивого развития и государственной политики по формированию и развитию конкурентоспособной отрасли // К. Юксел, С.С. Ыдырыс, М. Нурсой, Б.А Сандыбаева // Вестник университета «Туран»] .-2021.- N.-С.143-150.

8. Омарбакиев Л.А., Жарылкасын Ж.К. Повышение конкурентоспособности продукции аграрного сектора Республики Казахстан //Проблемы агрорынка. -2020.-N4(4).-C.40-46.

9. Кружкова, Т.И. Показатели конкурентоспособности АПК /Т.И. Кружкова, О.А. Рущицкая //Аграрное образование и наука. - 2017. - №1. - С. 58-65.

10. Об утверждении Комплексного план мероприятий по развитию перереботки сельскохозяйственной продукции и пищевой промышленности до 2020г. [Электронный ресурс].- 2014.- URL: https://www.inform.kz/ (дата обращения: 16.12.2022).

11. Закон Республики Казахстан от 8 июля 2005г. «О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий» [Электронный ресурс].-2005.-URL: https://www.adilet.zan.kz (дата обращения: 16.12.2022).

12. Об утверждении Правил субсидирования затрат перерабатывающих предприятий на закуп сельскохозяйственной продукции для производства продуктов ее глубокой переработки [Электронный ресурс].-2015.- URL: https://www.adilet.zan.kz (дата обращения: 16.12.2022).

13. Статистический сборник «Сельское, лесное и рыбное в Республике Казахстан». Бюро национальной статистики Агентства по страткегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. -2022.-URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 16.12.2022).

14. Анализ рынка сыра в Казахстане. Показатели и прогнозы.- М.: TEBIZ group, 2022.- 189 с.

15. Балкибаева, А.М., Булхаирова Ж.С., Ерназарова А.К. Производство молока в личных подсобных хозяйствах Республики Казахстан / А.М.Балкибаева, Ж.С.Булхаирова, А.К.Ерназарова // Проблемы агрорынка. - 2018.- N4 –C.147-152.