Қазақстандық астық экспорты: негізгі бағыттары мен перспективалары

Мақсаты – экспорттық әлеуетті сандық және сапалық бағалау, сондай-ақ Қазақстанның астық шаруашылығын дамытудың негізгі перспективаларын белгілеу.

Әдістері – библиометриялық, экономикалық-статистикалық, салыстырмалы, жүйелік талдау, логикалық.

Нәтижелері – әлемдік рецессия, газ, отын бағасының өсуі республиканың аграрлық секторының өсуіне теріс әсер ететіні көрсетілген; астықты өндірудің және шетелдік нарықтарға өткізудің ұйымдастырушылық жағдайларын, сондай-ақ астық экспортының өсуіне ықпал ететін соңғы ғылыми жетістіктерді айқындау бойынша бастапқы көздерге библиографиялық шолу жүзеге асырылды; экспорттық мүмкіндіктерге әсер ететін экономикалық факторларға талдау жасалды; астық өнімін өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейі, оны қайта өңдеу өнімдерінің экспорты мен тұтынуының арақатынасы есептелді; азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және экспорттық қызметке әсер ететін индикаторлардың рейтингі белгіленді, онда ауыл шаруашылығы жабдығының тозуы және астыққа ішкі сатып алу бағасының төмен болуы проблемалары бөлінді; логистикалық жеткізілімдердің бұзылуы мен қымбаттауын, теңізге қолжетімділіктің жоқтығын, мелиоративтік құрылыстар мен суару арналарының дамымауын, астық вагондарының жетіспеушілігін және жалпы баға құбылмалылығын ескере отырып, астық өсіру бойынша саланың инфрақұрылымын ұйымдастырудың кедергілері мен кемшіліктері қаралған; қазақстандық астық дақылдарын жеткізудің басым шарттары негізделген.

Қорытындылар – мемлекеттік алдын алу шара-ларын жандандыру, капитал тарту, аграрлық салада цифрландыруды енгізу, жаңа агроөнеркәсіптік кешендер, элеваторлар мен көлік жолдарын салу, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге қажетті қаржылық-материалдық жағдайлар жасау негізінде астықтың экспорттық әлеуетінің қолайлы алғышарттары қорытылды. Елдің астық кіші кешенінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру міндетін шешу үшін саланың жедел жаңа технологиялық негізге көшуі қажет, бұл пәрменді мемлекеттік қаржылық көмекпен мүмкін болады.

1. Сеитов, С.К. Влияние экспортных пошлин на российский рынок пшеницы / С.К. Сеитов // Аграрная наука Евро-Северо-Востока. - 2022. - №23 (1). – С. 126-137.

2. Zhang, Q. Spatial spillover effects of grain production efficiency in China: Measurement and scope / Q. Zhang, F. Zhang, G. Wu, Q. Mai // Journal of Cleaner Production. - 2021. Vol. 278. - N.2. – Р. 386-401.

3. Culas, R. Risk management in Australian wheat export: A descriptive analysis of market outlook and options for price risk management / R. Culas, I. Dhakal, N. Wang // Australasian Agricultural and Resource Economics Society. – 2022. - Vol. 1. - N. 2. – P. 132-145.

4. Jošt, М. Improving Global Competitiveness of China in Wheat Export by increasing Wheat Quality / М. Jošt, D. Curic // Agricultural Studies. – 2020. - Vol. 3. – Р. 135-145.

5. Zhang, D. Research on grain production efficiency in China’s main grain-producing areas from the perspective of grain subsidy / D. Zhang, H. Wang, S. Lou // Environmental Technology & Innovation. - 2021. - Vol. 22. – Р. 530-546.

6. Mukhametzyanov, R.R. Production and Export Potential of the Grain Sub-Complex of the EAEU Countries / R.R. Mukhametzyanov, A.S. Zaretskaya, G.K. Dzhancharova, N.G. Platonovskiy, N.V. Arzamastseva // Advances in Economics, Business and Management Research. - 2021. - Vol. 208. – Р. 324-330.

7. Narayan, S. Relative export competetiveness of agricultural commodities and its determinants: Some evidence from India / S. Narayan, P. Bhattacharya // World Development. – 2019. – Vol. 117. – Р. 183-199.

8. Svanidze, М. Global Wheat Market Dynamics: What Is the Role of the EU and the Black Sea Wheat Exporters? / М. Svanidze, I. Đurić//Agriculture.- 2021.-Vol.11.-N.8.- Р. 176-189.

9. Falkendal, T. Grain export restrictions during COVID-19 risk food insecurity in many low- and middle-income countries / T. Falkendal, C. Otto, J. Schewe, J. Jägermeyr , M. Konar, M. Kummu, B. Watkins, M. Puma // Nat Food. – 2021. – Vol. 2. - Р. 11–14.

10. Farooq, M. Wheat Production in Oman: Experiences, Challenges and Opportunities / M. Farooq, A. Ullah, S. Al-Hinai // Journal of Agricultural and Marine Sciences. - 2022. - Vol. 27. - N. 1. – Р. 1–15.

11. Gouws, А. South African wheat production under the spotlight / А. Gouws // African Journals. - 2018. - Vol. 4. - N. 5. – Р. 23–45.

12. Смагулова, Ш.А. Қазақстанның астық нарығы: конъюнктураны талдау, бәсекелестік артықшылықтары / Ш.А. Смагулова, Д.Ш. Кожахметова, С.Т. Жакупова // Проблемы агрорынка. - 2022. - №3. – Б. 98-106.

13. Основные социально-экономические показатели Республики Казахстан [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://www.stat.gov.kz/for_users/dynamic (дата обращения: 19.01.2023).

14. Итоги 2022 года в Казахстане: реальный сектор экономики [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/reviews/itogi-2022-goda-v-kazahsta-ne-realnyy-sektor-ekonomiki-28112047 (дата обращения: 31.12.2022).

15. World Food Situation. FAO Food Price Index [Electronic resource]. – 2022. Available at: https://www.fao.org/worldfoodsituation/food- pricesindex/en/ (date of access: 06.01.2023).

16. Экспорт пшеницы РК в первом квартале 2022-23 МГ превысил аналогичный период прошлого сезона [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://www.margin.kz/news/11059/25-eksport-pshenitsy-rk-v-pervom-kvartale-2022-23-mg-prevysil-analogichnyi-period-proshlogo-sezona (дата обращения: 17.01.2023).

17. Смагулова, Ш.А. Инвестициялар Қазақстанның АӨК-ін дамытудың ынталандырушы факторы ретінде / Ш.А. Смагулова // Проблемы агрорынка. - 2021. - №4. – Б.31-40.

18. Smagulova, Sh.A. Prospects for Digitalization of Energy and Agro-Industrial Complex of Kazakhstan / Sh.A. Smagulova, A. Yermu-khanbetova, G. Akimbekova, S. Yessimzhanova, D. Razakova, M. Nurgabylov, S. Zhakupova // International Journal of Energy Economics and Policy. - 2022. - Vol. 12. - N. 2. – Р. 198-209.