Қазақстан Республикасының органикалық азық-түлік нарығының сыйымдылығы: халықтың жекелеген әлеуметтік-демографиялық топтарының тұтыну мүмкіндіктері

Қазақстанда мемлекеттік деңгейде халықаралық және қоғамдық ҧйымдар, бизнескомпаниялар мен ауыл шаруашылығы өндірушілері органикалық өнім өндіру және оны ішкі нарықта ілгерілету бойынша жоспарлауды жҥзеге асырады. Алайда, экономикалық тҧрғыдан алғанда, оның нақты мҥмкіндіктерін ескермей, тәуекелдер мен ықтимал шығындарды азайту өте қиын.

Мақсаты – қазақстандық органикалық тамақ өнімдерінің әлеуетті көлемін есептеу.

Әдістері – экологиялық таза өнімді тҧтыну статистикасы және көптеген әдістерді қолдану ықтималдығы болмағандықтан, зерттеу оны азаматтардың жекелеген әлеуметтік-демографиялық топтары қолдануына негізделген. Бҧл жҧмыста отандық табиғи азық-тҥлік нарығының сыйымдылығын бағалау дәйекті әрекеттер тізбегінен тҧрады.

Нәтижелері – органикалық ауыл шаруашылығының ерекшелігін ескере отырып, тҧтыну деңгейі ҧсынылған ғылыми негізделген физиологиялық нормаларға жақын халықтың ең ауқатты топтары мен балалары бар отбасылар ҧсынған тҧтынушылар анықталған. Сондай-ақ, органикалық өнімдердің ассортименті, баға сыйлықақысының мөлшері және тҧтынушылық сҧраныс көрсетілген.

Қортындылар – экологиялық қауіпсіз тауарлардың әртҥрлі санаттары бойынша нарық сегменті және 211,5 млрд теңгені қҧрайтын аграрлық нарықтың жиынтық әлеуетті сыйымдылығы есептелген. Алынған деректер перспективада ішкі нарықтық қҧрылымның даму траекториясын қҧру, орталық және жергілікті атқарушы органдардың, ауыл шаруашылығы өндірушілерінің және нарықтық қатынастардың басқа да қатысушыларының стратегиялық жоспарларын жасау кезінде пайдаланылуы мҥмкін. Органикалық өндіріске ауысатын кәсіпорындарды мемлекеттің қаржылық қолдауы жеңілдікті кредиттеу, мемлекеттік сатып алу жҥйесі, субсидиялар беру, шығындарды ішінара өтеу сияқты нысандарда жҥзеге асырылуы мҥмкін.

1. Grand View research. Organic Food and Beverages Market Size, Share & Trends Analysis Report By Product (Organic Food, Organic Beverages), By Distribution Channel, By Region And Segment Forecasts, 2022-2030 [Electronic resource].- 2022. Available at: https://www.grandviewresearch.com/industry-analysis/organic-foods-beverages-market/methodology (date of access: 12.10.2022).

2. Helga, W. The World of Organic Agriculture. Statistics and Emerging Trends 2022 / W. Helga, J. Travnicek, C. Meier, B. Schlatter. - Bonn: Research Institute of Organic Agriculture FiBL, Frick, and IFOAM – Organics International, 2022. – 341 p.

3. Григорук, В.В. Органическое сельское хозяйство: концептуальная позиция / В.В. Григорук, Е.В. Климов // Проблемы агрорынка.- 2020.- №3. - С. 88-101.

4. Григорук, В.В. Модель агроформирования по производству органической сельскохозяйственной продукции с добавленной стоимостью / В.В. Григорук, Ч.У. Акимбекова, Е.В. Климов, Ж.С. Досумова // Проблемы агрорынка. - 2018. - №2. – С. 82-89.

5. Климов, Е.В. Выбор и оптимизация каналов сбыта для мелкотоварных органических производителей плодоовощного направления / Е.В. Климов, Б.У. Асилов //Проблемы агрорынка. – 2022. - №4. – С. 94-103.

6. Репин, С.С. Экономическая теория: закономерности потребительского поведения /С.С. Репин//Путеводитель предпринимателя. – 2021. - №14 (3). – С. 172-178.

7. Eurostat. Data Browser. Final consumption expenditure of households by consumption purpose (COICOP 3 digit) [Electronic resource]. -2022. Available at: https://www.ec.europa.eu/eurostat/ (date of access: 10.12.2022).

8. Economic Research Service U.S. Department of agriculture (USDA). Food Prices and Spending [Electronic resource].-2022. Available at: https://www.ers.usda.gov/data-products/agand-food-statistics-charting-the-essentials/foodprices-and-spending (dateofaccess:30.12.2022).

9. Statistics Canada. [Electronic resource].- 2022. Available at: https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=1110012501 (date of access: 31.12.2022).

10. Уровень жизни населения в Казахстане. Статистический сборник. Бюро Национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2022.- URL: www.stat.gov.kz (дата обращения: 10.10.2022).

11. Банникова, Н.В. Перспективы развития рынка органических продуктов питания с учетом факторов потребительского спроса / Н.В Банникова, Н.В. Воробьева, Ю.В Орел, А.Р. Байчерова //Вестник Воронежского государственного аграрного университета. - 2022. - Т.15. - №1(72). – С. 190.

12. Kushwah, S., Dhir, A., & Sagar, M. Understanding consumer resistance to the consumption of organic food. A study of ethical consumption, purchasing, and choice behaviour. Food Quality and Preference [Electronic resource]. - 2022. Available at: https://www.cabdirect.org/cabdirect/abstract/20193466547 (date of access: 10.10.2022).

13. Radojevic, V., Simin, T.M., Trbic, G.D, Milic, D. A Profile of Organic Food Consumers - Serbia Case-Study. Sustainability [Electronic resource]. - 2021. Available at: https://www.mdpi.com/2071-1050/13/1/131 (date of access: 10.01.2023).

14. Приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 9 декабря 2016 года №503 «Об утверждении научно обоснованных физиологических норм потребления продуктов питания» [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1600014674 (дата обращения: 10.10.2022).

15. Chen, D., Jaenicke, E., Yan, J., Tian, K., & Nayga, R. Price promotion of organic foods and consumer demand. Renewable Agriculture and Food Systems [Electronic resource]. - 2023. Available at: https://www.cambridge.org/core/journals/renewable-agriculture--and-food-systems/article/abs/price-promotion-of-organicfoods-and-consumer-demand/7353FEDF4DA33F382EA1081FCFED107D#access-block (date of access: 10.11.2022).

16. Schahczenski, J. Understanding Organic Pricing and Costs of Production NCAT Agriculture and Natural Resource Economist, and Emily Post. [Electronic resource]. - 2022. Available at: https://attradev.ncat.org/wp-content/uploads/2022/08/organic_pricing_110619.pdf (date of access: 29.12.2022).