Қазақстан Республикасының Ақмола облысындағы картоп шаруашылығы: жағдайды талдау, басымдықтары

Мақсаты – әртүрлі дақылдарды, атап айтқанда картопты өндірудің тиімділігін сипаттайтын айнымалыларды зерттеуде статистикалық және эконометрикалық тәсілдерді қолданудың қолданыстағы әдістемесі бойынша ұсыныстар болады.

Әдістері – экономикалық құбылыстар мен процестерді зерттеуге арналған экономикалық және статистикалық, салыстыру және жалпылау, логикалық.

Нәтижелері – картоп адам үшін ең кең таралған және қажетті тағамдардың бірі ретінде аграрлық профильдегі кәсіпорындардың өндірістік қызметінде маңызды орын алатындығы атап өтілген. Ресми статистика деректері негізінде оның Ақмола облысындағы өндірісі 2001 жылдан 2021 жылға дейін талданған. Регрессиялық талдау арқылы егіс алқаптарын өзгерту бағыттары қарастырылан. Сызықтық теңдеу әдісі бірқатар өндірістік көрсеткіштерді аналитикалық туралауды жүзеге асырады, өйткені бұл егіс алқаптары, өнімділік және жалпы жинау сияқты көрсеткіштер бойынша динамиканы зерттеудің ұтымды әдісі болады.

Қортындылар – Қазақстанның көптеген өңірлерінде әртүрлі факторлардың: агротехниканың төмен деңгейі, сақтау және логистика кезіндегі шығындар, тыңайтқыштарды енгізудің жеткіліксіз көлемі әсер ететін картоптың тұрақсыз өсірілуі байқалғаны анықталған. Республиканың картоп шаруашылығы саласында картоп өндірушілерді қолдау жөніндегі бағдарламаларды әзірлеу және енгізу, шетелдік өткізу арналарын іздеу және картоп экспортының көлемін ұлғайтуды ынталандыру, өнімділігі жоғары, құрғақшылыққа бейімделген, аурулар мен зиянкестерге төзімді отандық сорттарды өсіруге бағдарланған тұқым шаруашылығын жандандыру қажет. Осы мақсаттар үшін картоп шаруашылықтары қосымша инвестицияларды қажет етеді, оларды тарту бірқатар ұйымдастырушылық қайта құруларды жүзеге асыруға, олардың қарқындылығын арттыруға, өнімнің сапасын жақсартуға және сайып келгенде оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.

1. Демидова О.А. Эконометрика: учеб. для вузов. – М.: Издательство «Юрайт», 2022. - 335 с.

2. Эконометрика: учебник / Под ред. И.И. Елисеевой. – М.: Издательство «Юрайт», 2022. - 449 с.

3. Tokbergenova, A. Sustainable Development Agriculture in the Republic of Kazakhstan / A. Tokbergenova, L. Kiyassova, S. Kairova // Polish Journal of Environmental Studies.- 2018.- Vol. 27.-N5.-P.1923-1933.

4. Жангирова, Р.Н. Оценка экономической устойчивости сельскохозяйственных предприятий Республики Казахстан / Р.Н. Жангирова // Статистика, учет и аудит. - 2018. - № 4 (71). - С. 123-129.

5. Утибаева, Г.Б. Анализ устойчивости производства зерна статистическими методами / Г.Б., Утибаева, Б.С., Утибаев, К.Т. Аленова //Проблемы агорынка. – 2019. – N 1(62). – C.129-136.

6. Статистика: учеб. для вузов / И.И. Елисеева [и др.].-6-е изд., перераб. и доп. - Москва: Издательство Юрайт, 2023. -619 с.

7. Lukhmanova, G. Innovative development of the agricultural sector of the Republic of Kazakhstan / G. Lukhmanova, K. Baisholova, N. Shiganbayeva // Revista Espacios. - 2019.- Vol. 40.-N 32.- P. 6.

8. Керимова, У.К. Ключевые проблемы развития агропромышленного комплекса в Казахстане и пути их решения / У.К. Керимова, Г.С. Касенбаев // Вестник университета «Туран». - 2021. - № 4. - С. 85-92.

9. Экономика и статистика: учеб.для вузов/ под ред. В.Е.Адамов. -М: Финансы и статистика, 2019. -287 с.

10. Akhmetova, D.T. Forecasting Production Performance / D.T. Akhmetova, G.B. Utibayeva, B.S. Utibayev, R.M. Zhunusova, A. Baidakov, B.I. Tukenova // European Research Studies Journal Volume XXI. -2018. -Vol 2. - P. 134-146.

11. Shokhan, R. Economic levers of regulation of entrepreneurship. Entrepreneurship and Sustainability / A.Karipova, A.Khoich, G.Kabdullina, N.Kudaibergenov, G.Niyetalina // Revista Espacios. -2019.- Vol. 2. N 7.- Р. 1567- 1581.

12. Утибаев, Б.С. Сравнительный анализ эффективности производства продукции растениеводства / Б.С. Утибаев, Р.М. Жунусова // Проблемы агрорынка. -2021. –N 1.- С.98-106.

13. Ұлттық статистика бюросының Ақмола облысы бойынша департаменті, Ақмола облысының ауыл, орман және балық шаруашылығы, статистикалық жинақ, 2001- 2021жж. [Электрондық ресурс].- 2021.- URL: https://stat.gov.kz/region/248875/statistical_information/industry/1514 (қаралған күні: 01.10.2021).

14. Родионов, М.В. Эконометрика: учеб. -метод. пособие / М.В. Родионов, Н.В. Фролов. – Пермь: Пермский национальный исследовательский политехнический университет, 2018. – 187 с.

15. Utibayeva, G. The Issues of Assessement of Financial Investments in Agriculture Development / G.Utibayeva, D.Akhmetova, B. Utibayev, R. Zhunussova, A. Baidakov, B. Tukenova // Talent Development and Excellences. -2020. –Vol. 12.- N 2. -P.792-799.