Қазақстан Республикасының азық-түлік қауіпсіздігінің қазіргі шындықтары мен үрдістері

Азық-тҥлікпен өзін-өзі қамтамасыз ету мәселелері қазіргі әлемде жаһандық болып табылады. Сапалы азық-тҥлік көбінесе ұлттың денсаулығын анықтайды. Жаһандық климаттың өзгеруі, азық-тҥлікке сұраныстың артуы, ресурстардың сарқылуы мен шектеулілігі, пандемия, әскери қақтығыстар жағдайында тұрақты экономикалық өсу аспектілеріне ерекше назар аудару керек. Мақалада әлемдегі «азық-тҥлік тәуелсіздігі» ұғымын, сондай-ақ оның әртҥрлі компоненттерін анықтау тәсілдері көрсетілген.

Мақсаты – азық-тҥлік мәселесін зерттеу, жаһандық азық-тҥлік қауіпсіздігі индексін (бұдан әрі-GFSI) бағалау ҥшін қолданылатын индикаторларды зерттеу. Әдістері – статистикалық, теориялық және аналитикалық әдістер кешені қолданылды.

Нәтижелері – 2022 жылғы GFSI талданды, Қазақстан Республикасының азық-тҥлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің 2022-2024 жылдарға арналған жоспары және оның даму перспективалары қаралды.

Қортындылар – авторлар республика әлемдік рейтингте көтеріліп жатқанын, бұл ел азаматтарын қолжетімді және сапалы өнімдермен қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламалардың тиімді іске асырылғанын айғақтайды. Қазақстан өзін ұн, сҥт, ет, жарма, тұз, кҥнбағыс майы сияқты тауарлармен толық қамтамасыз етеді. Алайда, халықтың консервілерге, шұжыққа, Балыққа және қантқа деген қажеттіліктерін қанағаттандыру отандық өндірістің қажетті деңгейіне әлі жеткен жоқ. Қайта өңдеу өнеркәсібі тауарларын мемлекеттік қолдаудың оңтайлы шараларына қарамастан, әлі де төмен. Сондықтан отандық ауыл шаруашылығын және аграрлық өнімді қайта өңдеуді сапалы жаңа деңгейде дамыту қажет. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді мемлекеттік қолдау өңірлік аспектілерді (табиғи және климаттық жағдайлар, жердің аумақтық орналасуы және олардың тозу деңгейі) ескеруге тиіс. Цифрландыру есебінен көмек көрсету қажет (тиісті жҥйелерді орнату және оларға қызмет көрсету; интернетжелілермен қамту аймағын ұлғайту және т.б.).

1. Доклад ООН: В 2021 году число голодающих в мире достигло 828 млн. [Электронный ресурс].–2022.–URL: https://www.fao.org/newsroom/detail/un-report-global-hunger-SOFI-2022-FAO/ruhtml (дата обращения: 30.12.2022)

2. Гумеров. Р.Р. Продовольственная безопасность: новые подходы к анализу содержания и оценке./ Р.Р. Гумеров. // Проблемы прогнозирования. – 2020. - № 5. – С 133-141.

3. Щетинина И.В. Продовольственная безопасность России в условиях глобализации и международных ограничений. / И.В.Щетинина, З.И.Калугина, О.П.Фадеева, Р.И. Чупин – Новосибирск: ИЭОПП СО РАН, 2019. – 264 с.

4. Кошебаева Г.К. Анализ и перспективы продовольственной безопасности Республики Казахстан /Г.К. Кошебаева, Н.А. Алпысбаева, В.В. Бирюков // Вестник Алтайской академии экономики и права. – 2018. – № 4. – С.57-69.

5. Stukach, V.F., Baidalinova, A.S. &. Suleimanov, R.E. Development of the Agricultural Sector as a Factor of Ensuring Food Security of Kazakhstan in the Context of the EAEU. [Electronic resource].- 2022. Available at: https://www.scopus.com (date of access: 30.12.2022). https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2022-1-16.

6. Титов М.А. Продовольственная безопасность, самообеспеченность России по критериям товаров из продовольственной потребительской корзины на ближайшие годы / М.А. Титов, А.А. Бирюкова, Н.Б. Сосунова, Н.А. Монахова, Д.Ю. Авельцов, О.А. Моторин, А.А. Мехедькин.– М.: ФГБНУ «Росинформагротех», 2019. – 256 с.

7. Яркова, Т.М. Продовольственная безопасность : российский опыт и зарубежная практика : монография / Т.М. Яркова; Министерство сельского хозяйства Российской Федерации, федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования «Пермский государственный аграрно-технологический университет имени академика Д.Н. Прянишникова». – Пермь : ИПЦ «Прокростъ», 2019. – 192 с

8. Азретбергенова Г.Ж. Обеспечение продовольственной безопасновти Республики Казахстан в условиях COVID – 19. / Г.Ж. Азретбергенова., А.О. Сыздыкова, Б. Бимендиев// Проблемы агрорынка. – 2021.- № 2. - С21-30. DOI: 10.46666/2021-2.2708-9991.02

9. Li, Junfang and Wei Song. Food Security Review Based on Bibliometrics from 1991 to 2021 [Electronic resource].-2022. Available at: https://www.scopus.com (date of access: 30.12. 2022). https://doi.org/10.3390/foods11233915.

10. Грядет ли глобальный продовольственный кризис и как он повлияет на страны СНГ? [Электронный ресурс]. - 2022.-URL: https://e-cis.info/news/566/102610/ (дата обращения: 20.12.2022).

11. Казахстан занимает 32 место в Глобальном индексе продовольственной безопасности, улучшая свои позиции. [Электронный ресурс]. - 2022.-URL: https://bizmedia.kz/2022/12/21/kazahstan-zanimaet-32-mesto-v-globalnom-indekse-prodovolstvennoj-bezopasnosti-uluchshaya-svoi-poziczii/(дата обращения: 21.12.2022).

12. Казахстан улучшил позиции в Индексе продбезопасности. [Электронный ресурс]. - 2022.-URL: https://economy.kz/ru/Novosti_instituta/id=5250 (дата обращения: 30 .12.2022).

13. Продовольственная безопасность. Каких продуктов не хватает Казахстану. [Электронный ресурс]. - 2022.-URL: https://informburo.kz/interview/prodovolstvennaya-bezopasnost-kakix-produktov-ne-xvataet-kazaxstanu (дата обращения: 30 .12.2022).

14. Казахстанцы тратят 50,8% потребительских расходов на продукты питания. [Электронный ресурс]. - 2022.-URL: https://bizmedia.kz/2022/12/19/potrebitelskih-rashodov-produkty-pitaniya/ (дата обращения: 23 .12.2022).

15. Об утверждении Плана обеспечения продовольственной безопасности Республики Казахстан на 2022 – 2024 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2022 года № 178. [Электронный ресурс]. – 2022.- URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000178 (дата обращения: 23 .12.2022).

16. Казахстан планирует полностью обеспечить себя отечественными продуктами к 2025 году. [Электронный ресурс]. – 2022.- URL: https://tengrinews.kz/ (дата обращения: 23 .12.2022).

17. Калиев Г.А. Вопросы продовольственной безопасности Казахстана. / Г.А. Калиев, А.Б. Молдашев//Проблемы агрорынка.- 2021.-№ 4.- С 13-22. DOI: 10.46666/2021-4.2708-9991.01