Өңірлердің тұрақты дамуындағы АӨК рөлі: экономикалық бағалау

Мақсаты – Солтүстік Қазақстанның аграрлық секторындағы жағдай мен өзгерістерге байланысты өңірдің орнықты дамуын бағалау үшін модель әзірлеу. Мақалада агроөнеркәсіптік кешеннің өзекті мәселелерінің бірі бұл сала іргелі болып табылатын прогрессивті қайта құру болып табылады. Соңғы он жылдағы республиканың солтүстік облыстары бойынша негізгі орташаланған макроэкономикалық индикаторлардың динамикасына қысқаша зерттеу ұсынылған. Экономикалық өсудің басты индикаторы ретінде жалпы өңірлік өнімнің (ЖӨӨ) шамасына факторлардың әсерін көрсететін сәйкестікті белгілеу негізінде модельдеу қажеттілігіне ерекше назар аударылған.

Әдістері зерттеу статистикалық деректерді зерттеумен және кейіннен сызықтық корреляциялық байланыс орнатумен байланысты. Келесі нәтижелер алынды – тиісті тұжырымдамалық-категориялық аппарат толықтырылды, оның қолданылуы эконометрикалық жүйелерді құруға мүмкіндік беретін нәтижелер алынды; экономиканың тұрақтылығы мен тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерге қатысты критерийлерді анықтаудың қолданыстағы әдістері көрсетілген; ЖӨӨ-нің үдемелі қозғалысына және факторлық параметрлерге корреляциялық– регрессиялық талдау жасалды; бірнеше корреляция коэффициенті мен регрессия теңдеуінің маңыздылығы тексерілді; көп факторлы байланыстардың аналитикалық сипаттамалары қарастырылды және нәтижелердің экономикалық түсіндірмесі берілген.

Қортындылар – ұсынылған шараларды іске асыру көрсетілген мақсатқа қол жеткізуге мүмкіндік береді. Тұжырымдалған және толықтырылған авторлық ұсыныстар іс жүзінде әлеуметтік-экономикалық басқару мәселелерін одан әрі тиімді шешуді қамтамасыз етеді. Осы мәселелердің өңірлік аспектісінің ерекшелігі мынада: жобалар мен іс-қимылдарды іске асыру аумақтар шекарасында жүреді, бұл өңірдің мемлекеттік құрылымдарының тікелей міндеті болып табылады, бұл ретте экономикалық құрамдас бөліктің негізі болып табылатын перспективалық мүмкіндіктерді ескере отырып, қолда бар табиғи-ресурстық әлеуетті ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету маңызды.

1. Сарсенова, А. Е. Анализ, состояние и перспективы агропромышленного комплекса Казахстана / А. Е. Сарсенова, С.Б. Қадырбай, Б.А. Хамзаева // Экономика и статистика. – 2021. – №2. – С. 74-84.

2. Xue, W. Treatment of agro-food industrial waste streams using osmotic microbial fuel cells: Performance and potential improvement measures / W. Xue, W.Chanamarn, A.S. Tabucanon, S.G. Cruz, Y. Hu // Environmental Technology & Innovation. – 2022. – Volume 27. – P.1-14.

3. Кизимбаева, А.Б. Актуальные проблемы социально-экономической стабильности сельских территорий Республики Казахстан / А.Б. Кизимбаева, Б.С. Саубетова // Проблемы агрорынка. – 2021. – №1. – С. 22-27.

4. Medina, G.S., Pokorny, B. Agro-industrial development: Lessons from Brazil / G.S. Medina, B. Pokorny // Land Use Policy. – 2022. – Volume 122. – P. 1-10.

5. Алпысбаев, К.С. «Зеленая» экономика: реалии и перспективы в сельском хозяйстве / К.С. Алпысбаев, Е.Е. Гриднева, Г.Ш. Калиакпарова // Проблемы агрорынка. – 2021. – №3. – С. 44-50.

6. Omran, B.A. Valorization of agro-industrial biowaste to green nanomaterials for wastewater treatment: Approaching green chemistry and circular economy principles / B.A. Omran, K.H. Baek // Journal of Environmental Management. – 2022. – Volume 343. – P. 1-11.

7. Искаков, Б.М. Институциональные факторы перехода к «зеленой» экономике / Б.М. Искаков, А.Т. Рахимбекова, С.Н. Ахметжанов // Проблемы агрорынка. – 2021. – №4. – С.57-63.

8. Segatto, M.L. Green and sustainable extraction of proteins from agro-industrial waste: An overview and a closer look to Latin America / M.L. Segatto, A.M. Stahl, K.Zanotti, V.G. Zuin // Current Opinion in Green and Sustainable Chemistry. – 2022. – Volume 37. – P.1-7.

9. Курманова, Г. К. Факторы производства сельского хозяйства Республики Казахстан / Г.К. Курманова, Б.Б. Суханбердина, Б.А. Уразова // Экономика: стратегия и практика. – 2022. – № 17(1). – С.93-109.

10. Cuadrado-Osorio, P.D. Agro-industrial residues for microbial bioproducts: A key booster for bioeconomy / P.D. Cuadrado-Osorio, J.M. Ramírez-Mejía, L.F. Mejía-Avellaneda, L.Mesa, E.J. Bautista // Bioresource Technology Reports – 2022. – Volume 20. - P.1-13.

11. Жораев, О.Ж. Макроэкономические, политические и институциональные факторы экономического роста / О.Ж. Жораев, Х. Хе // Экономика: стратегия и практика. – 2022. – №17(2). – С.190-205.

12. Lemos, S.V. Framework for improving agro-industrial efficiency in renewable energy: Examining Brazilian bioenergy companies / S.V. Lemos, A.P. Salgado Junior, P.C.P.W. Rebehy, F.V. Carlucci, J.C. Novi // Renewable and Sustainable Energy Reviews. – 2021. – Volume 152. – P.1-15.

13. Savari, M. SWOT-FAHP-TOWS analysis for adaptation strategies development among small-scale farmers in drought conditions / M. Savari, M.Sh. Amghani // International Journal of Disaster Risk Reduction. – 2022. – Volume 67. – P.2-21.

14. Futemma, C. Farmers and Social Innovations in Rural Development: Collaborative Arrangements in Eastern Brazilian Amazon / C. Futemma, F.De Castro, E.S. Brondizio // Land Use Policy. – 2020. – Volume 99. – P.1-12.

15. Xu., K. The effect of participation in ecological public welfare positions on farmers' household income composition and the internal mechanism / K. Xu, B. Shi, J.Pang, C.Yin // Journal of Cleaner Production. – 2023. – Volume 385. – P.1-15.

16. Балгарина, Л.А. Прогнозирование численности населения и валового регионального продукта Северо-Казахстанской области / Л.А. Балгарина, С.А. Джумабаев // Экономика и статистика. – 2021. – №3. – С. 124-134.

17. www.stat.gov.kz – официальный сайт Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2017-2022. – URL: http://www.stat.gov.kz (дата обращения: 31.10.2022).