Қазақстан Республикасының АӨК-дегі "ақылды" технологиялардың инновациялық әлеуетін бағалау

Мақсаты – Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінің (ДЭФ ЖБИ) жыл сайынғы есептерінің деректері негізінде инновациялық әлеуетті бағалау және Қазақстанның АӚК дамытудың "ақылды" стратегиясының бағыттарын анықтау. Әдістері – салыстырмалы талдау үшін Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросының "ҚР-дағы кәсіпорындардың инновациялық қызметі туралы", "ҚР-дағы 2011-2020 жылдардағы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың негізгі кӛрсеткіштері" бюллетеньдерінің ресми ақпараты, ДЭФ ЖБИ есептері пайдаланылған. Нәтижелері – елдің аграрлық секторының бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін маңызды ӛлшем оның инновациялық белсенділігі, жоғары технологиялық ӛндірісі болып табылатыны атап ӛтілді. Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін: ҒЗТКЖ-ға инвестициялардың жеткілікті кӛлемі; жаңа технологияларды құру үшін білім қалыптастыратын нәтижелі жұмыс істейтін ғылымизерттеу мекемелерінің болуы; жан-жақты іскерлік ынтымақтастық; білім, ғылым мен практиканы интеграциялау; зияткерлік меншікті қорғау қажет. Мақалада "инновациялық әлеует" факторы бойынша ДЭФ ЖБИ рейтингінің қорытындылары, бастапқы индикаторлар мен отандық статистиканы салыстырмалы талдау қарастырылған. Саланың тиімді жұмыс істеуінің "ақылды" тұжырымдамасы моделінің негізгі бағдарлары мен негізгі сипаттамалары кӛрсетілген: цифрландыру, алдын ала әзірленген әдістеме, сандық және сапалық параметрлер бойынша нәтижелердің іске асырылу барысын үздіксіз мониторингтеу және бағалау, жобаларға ақша қаражатын салу туралы шешімдер инвестициялардың шығу кӛзіне тәуелді емес. Қорытындылар – әлемдік рейтингтердің, атап айтқанда жаһандық инновациялар индексінің (Global Innovation Index) және халықаралық менеджмент институтының (IMD World Competitiveness Yearbook - IMD WCY), халықаралық басқарушылық даму институтының, Лозанна, Швейцарияның (IMD World Competitiveness Yearbook – IMD WCY) әлемдік бәсекеге қабілеттілік рейтингінің баламалы қорытындыларын орынды пайдалану.

1. Schumpeter, J. A. The theory of economic development: An inquiry into profits, capital, credit, interest, and the business cycle (1912/1934) / J.A. Schumpeter // Transaction Publishers. – 1982. – No. 1. – P. 244.

2. Etzkowitz, H. The dynamics of innovation: from National Systems and “Mode 2” to a Triple Helix of university–industry–government relations / H. Etzkowitz, L. Leydesdorff //Research policy. – 2000. – No. 29(2). – P. 109-123.

3. Seitzhanov, S. Stimulation of entrepreneurs’ innovative activity: evidence from Kazakhstan / S. Seitzhanov, N. Kurmanov, M. Petrova, U. Aliyev, N.Aidargaliyeva //Entrepreneurship and Sustainability Issues. 2020.No7(4). – P. 2615-2629.

4. Abylkassimova, Z. Analysis of innovation activities of enterprises of Kazakhstan / Z. Abylkassimova, G. Orynbekova, М. Alibayeva, O. Osadchaya. Analysis of innovation activities of enterprises of Kazakhstan // Bulletin of NAS RK. 2020. No2. P. 137-145.

5. Saiymova, M. The knowledge-based economy and innovation policy in Kazakhstan: Looking at key practical problems / M. Saiymova, R.Yesbergen, G.Demeuova, B. Bolatova, B. Taskarina, A. Ibrasheva, D. Saparaliyev // Academy of Strategic Management Journal. 2018. No17(6). P. 1-11.

6. Сагиева, Р.К. Анализ успешного опыта инновационных предприятий в регионах Казахстана / Р.К., Сагиева, А.С. Жупарова // Вестник Омского университета. Серия «Экономика». – 2020. – Т. 18. No 2. – С. 55–64.

7. Сатыбалдин, А.А. Проблемы и перспективы развития наукоемких производств в Республике Казахстан / А.А. Сатыбалдин, Р.К.Сагиева, А.С.Жупарова//Экономика: стратегия и практика.2019.-Т. 14. No.2.С. 9-24.

8. Nurpeisova, A.A. Condition and Prospects of Innovative Development of the Economy in Kazakhstan. In Socio-economic Systems: Paradigms for the Future / A.A. Nurpeisova, L.K.Smailova, B.Z. Akimova, E.V. Borisova, S.U. Niyazbekova // Studies in Systems, Decision and Control .–2021.– No314.P. 1773-1779.

9. Kenzhaliyev, O.B. Conditions to facilitate commercialization of R&D in case of Kazakhstan / O.B. Kenzhaliyev, Z.B. Ilmaliyev, A.F. Tsekhovoy, M.B. Triyono, G.K. Kassymova, G.Z. Alibekova, G.Z. Tayauova // Technology in Society. – 2021. – No67. – P. 1-8.

10. Kurmanov, N. Innovative activity of small and medium-sized enterprises in Kazakhstan and factors of its development / N. Kurmanov, B. Tolysbayev, D. Aibossynova, N.Parmanov // Economic Annals-XXI. 2016. No(158). P. 57-61.