Ауыр металдардың топырақ құнарлылығына және дақылдардың өнімділігіне әсері

Қазіргі агроэкологияның маңызды міндеттерінің бірі - биологиялық процестердің реттегіштері болып табылатын химиялық элементтердің биосферасындағы цикл заңдылықтарын зерттеу. Мақсаты – топырақтағы ауыр металдардың ауылшаруашылық дақылдарының ӛнімділігіне және алынған ӛнімдердің пайдалы қасиеттеріне сандық және сапалық әсерін анықтау. Сонымен қатар, ауыр металдармен ластанған топырақ ӛнім мен азық-түлік сапасын нашарлатып қана қоймай, жердің кадастрлық құнын тӛмендететіні анықталды. Әдістері – экономикалық-статистикалық қазіргі жағдайды талдау және бағалау кезінде, дерексіз-логикалық, салалық және аймақтық ерекшеліктерді анықтауда қолданылады. Нәтижелері – ауыл шаруашылығы алқаптарының тозуының, олардың Қазақстан Республикасында шӛлейттенуінің ӛзекті мәселесі қаралуда. Жүргізілген зерттеу қорғасын мен мышьяктың мӛлшері нормаға сәйкес келетіндігін, ал кадмий мен сынаптың нормативтерден асып түсетіндігін және тамақ қауіпсіздігі талаптарына сәйкес келмейтіндігін кӛрсетеді. Қорытындылар – ауыр металдар қорғасын, кадмий, сынап, мышьяк ӛте тӛмен концентрацияда да улы болып табылады. Ауыр металдар ауылшаруашылық жерлеріне минералды тыңайтқыштардан, ӛсімдіктерді қорғау құралдарынан түседі. Егер егін 10% немесе одан да кӛп сенімді түрде тӛмендесе, олардың әсері теріс деп саналады. Ластанған топырақтарда ауыл шаруашылығы ӛндірісі саласына егжей-тегжейлі зерттеу жүргізу қажет. Ӛнімсіз егістіктегі ауыр металдардың жалпы құрамын қысқарту іс жүзінде мүмкін емес, бірақ олардың қозғалғыштығын едәуір тӛмендетіп, ӛсімдіктерге қол жетімділігін тӛмендетуге, олардың биомассасында улы заттардың жиналуын азайтуға, жер учаскелерінің сапасын және сәйкесінше олардың кадастрлық бағасын арттыруға болады.

1. А.С. Сапаров, Б.У. Сулейменов. Плодородие почв Казахстана: проблемы и пути их решения // Экология и промышленность Казахстана. – 2015. – № 1 (45). – С. 5-11.

2. Шаймерденова А.А. Мониторинг сельскохозяйственных земель / Шаймерденова А.А., Глушань Л.А. // Проблемы агрорынка. – 2019. – №1. – С. 142-149.

3. Kazakhstan Environmental Performance Reviews, Third Review. - Geneva: United Nations publication, 2019.-№50.-477 pp.

4. Маулен Ж.Е. Анализ эрозии сельскохозяйственных угодий в республике казахстан //The scientific heritage.-2022.-№87.-16-20c.

5. Дабахов, М.В. и др. Тяжелые металлы: Экотоксикология и проблемы нормирования: Монография / М.В. Добахов, Е.В. Дабахова, В.И. Титова. – Н. Новгород: Изд-во ВВАГС, 2005. – 165 с.

6. Айгазиев А Г. Эколого-экономические проблемы Республики Казахстан // Вестник МГУ, 2000. – № 1. – 68 с.

7. Ахмеджанов Т. К., Джанкуразов Б.О. Экологические аспекты окружающей среды как фактор качества и пищевой безопасности зерна Бишкек, «Вестник КНАУ», 2020.– №(52). – С. 123-131.

8. Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель Республики Казахстан за 2017 год. Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан. Комитет по управлению земельными ресурсами, 2018. – 276 с.

9. Информационный бюллетень о состоянии окружающей среды РК за 2018 год (полугодовые). Министерство энергетики РК. РГП «Казгидромет» Департамент экологического мониторинга. –2018. – 380 с.

10. Мизанбекова С.К. Зерновое хозяйство – основа функционирования зернопродуктового подкомплекса / Мизанбекова С.К., Калыкова Б.Б., Айтмуханбетова Д.А. / Проблемы агрорынка. – 2021. – №2. – С. 130-137

11. Ерасылов А. Преимущества интеграционных процессов в рамках ЕАЭС для развития аграрного сектора Казахстана // Проблемы агрорынка. 2017 - №1.– С. 34 – 43.

12. Вашукевич Н.В. / Анализ сельскохозяйственного землепользования в Республике Казахстан /Гусев А.С., Байкин Ю.Л., Старицына И.А., Федоров А.Н./ International agricultural journal 3/2021. – С. 115-122.